Moliyaviy hisobot auditi

 
3.4. Kichik tadbirkorlik sub’yekti hisobotlarini, yuridik shaxsni tashkil etmaydigan 
tadbirkorlarni ham qo’shgan holda audit 
Kichik korxonalarda tekshirish o’tkazganda auditorlar ushbu turdagi iqtisodiy sub’ektlar 
hisobotlari farqlanishi mumkunligini hisobga olishlari lozim. Kichik korxonalar amaldagi 
me’yoriy xujjatlarga mos holda hisobatning qanday turini tuzishi o’zlari tanlaydilar, yo hamma 
iqtisodiy sub’ektlar uchun umumqabul qilinganini yoki soddalashtirilganini tanlashadi. 
Tekshiruv o’tkazish texnikasi nuqtai nazaridan bu vaqt qandaydir jiddiy o’ziga xoslikni 
ko’tarmaydi. 
Agar kichik korxonalar umumqabul qilishgan tartibda hisobotning soddalashtirilgan 
tizimini tanlagan bo’lsa, auditor tekshiruv paytida O’zbekiston Respublikasi Buxgalteriya 
hisobining Milliy standarti №20 “Kichik tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan hisoblarni 
soddalashtirgan holda yuritish va hisobotlar tuzish tartibi” O’zR. BHMSga va ularda soliq 
to’lovlari, hisob va hisobotlarning soddalashtirilgan tizimini qo’llovchi kichik tadbirkorlik 
sub’ektlari xo’jalik operatsiyalarini aks ettirish tartibi haqida” dan foydalanish kerak. 
Kichik tadbirkorlik sub’ektlari uchun hisobotning soddalashtirilgan tizimi – tashkilotlar va 
xususiy tadbirkorlar uchun ham, avval qonunchilikda ko’zga tutilgan va qabul qilingan 
hisobotlar tizimlari bilan bir qatorda qo’llaniladi. 
Hisobot tizimini tanlash huquqi, soddalashtirilgan tizimga o’tish yoki avval qabul qilingan 
tizimga qaytish kichik tadbirkorlik sub’ekti tomonidan ixtiyoriy va amaldagi qonunlar asosida 

---

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
37 
bajariladi. Xususiy tadbirkorlar tomonidan hisobotlarning soddalashtirilgan tizimini qo’llanishi 
qonunchilikda ko’zda tutilgan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishdan olingan daromadga 
soliq to’lovini ushbu faoliyat bilan bandlik paketi qiymati to’loviga almashtirish ko’zda tutadi. 
Soliq to’lovi, hisob va hisobotning soddalashtirilgan tizimidan foydalanuvchi 
tashkilotlarga, buxgalteriya hisobotlarining dastlabki hujjatlarini rasmiylashtirish va daromadlar 
va xarajatlar kitobini soddalashtirilgan shaklda, shu jumladan, ikki yoqlama yozuv usulidan, 
buxgalteriya hisobi va hisobatini yuritish haqidagi amaldagi qoidalarda tutilgan hisobraqam 
retsalari
va boshqa talablarga rioya qilgan holda yuritish huquqi beriladi. 
Soliq to’lovlari, hisob va hisobotlarning soddalashtirilgan tizimining ta’siri (harakatlari) 
bajarilayotgan ish turidan qat’iy nazar (pudrat va boshqa fuqarolik – huquqiy xarakterdagi 
shartnomalar asosida ishlayotganlarini ham qo’shgan holda), ishchilar soni 10 kishidan kam 
bo’lmagan xususiy tadbirkorlar va tashkilotlarga tarqatiladi. Ishlayotganlar soniga tashkilotning 
filial va bo’limlarida ishlayotganlar soni ham qo’shiladi. 
Soliq to’lovlari, hisob va hisobotlarning soddalashtirilgan tizimi ta’siriga aktsiz osti 
mahsulotlari ishlab chiqarayotgan tashkilotlar, amaldagi korxonalarning likvidatsiya qilingan 
bo’limalari asosida tashkil etilgan tashkilotlar, shuningdek kredit tashkilotlari, sug’urtachilar, 
investitsion fondlar, qimmatli qog’ozlar bozorlarining professional ishtirokchilari, o’yinlar va 
ko’ngilochar biznes korxonalari, O’zR. Moliya Vazirligi tomonidan buxgalteriya hisobi va 
hisobotini yuritishning alohida tartibi o’rnatilgan boshqa kategoriyalardagi xo’jalik yuritish 
sub’ektlari tushmaydi. 
Kichik tadbirkorlik sub’ektlari qonunlarda ko’zda tutilgan tartibda, agar o’tgan kvartallar 
yili davomida soliq to’lovlari, hisob va hisobotlarning soddalashtirilgan tizimiga o’tish haqida 
ariza bergan bo’lsa, ushbu soliq to’lovchining yalpi tushumi jamlangan miqdori ---- 
qonunchiliklarida ariza berilgan sanadagi belgilangan mehnatga haq to’lashning minimal 
miqdoridan yuz ming martadan oshmagan bo’lsa, soddalashtirilgan tizimga o’tish huquqiga 
egalar. 
Soliq to’lovi, hisob va hisobotlarning soddalashtirilgan tizimini qo’llash huquqiga ariza 
bergan yangi tashkil qilingan tashkilot yoki yangi ro’yxatdan o’tgan xususiy tadbirkor rasmiy 
ro’yxatidan o’tkazilgan kvartaldan boshlab soliq to’lash, hisob va hisobotlarning 
soddalashtirilgan tizimi sub’ektlari hisoblanadi. 
Soliq to’lovi, hisob va hisobotning soddalashtirilgan tizimida yagona soliq to’lovi tashkilot 
ob’ektiga hisobot davrida olingan (kvartal) jamlangan daromadlari belgilanadi, shu davrda 
olingan yalpi tushum ham ushbu daromadlarga qo’shiladi. 
Jamlangan daromad yalpi tushum va ishlab chiqarish jarayonida foydalanilgan tovarlar 
(ishlar, xizmatlar), xom ashyo, materiallar, butlovchi maxsulotlar, sotib olingan tovarlar, 
yoqilg’i, ekspluatatsiya xarajatlari, joriy ta’mir, ishlab chiqarish va tijorat faoliyatlarida 
foydalaniladigan binolar ijrosi uchun xarajatlar, tarnsport vositalari ijarasi uchun xarajatlar, 
bankning kredit resurslaridan foydalanganlik xizmatlar ko’rsatganlik uchun foiz to’lovlari uchun 
xarajatlar, shuningdek, ta’minotchilarga to’langan qo’shimcha qiymat to’lovlari, avtotransport 
vositalari sotib olishga soliqlar, davlat ijtimoiy byudjetdan tashqari fondlariga ajratmalar 
to’langan bojxona to’lovlari, davlat bojlari va litsenziya yig’imlari orasida qiymatlar farqi 
sifatida hisoblab chiqiladi. 
Yalpi tushum tovarlar (ish, xizmat) realizatsiyasidan olingan tushumlar, hisobot davrida 
realizatsiya qilingan mulklarning sotish narxi va realizatsiya qilingaman daromadlar summasi 
sifatida hisoblab chiqiladi. 
Kichik tabdirkorlik sub’ektlari tomonidan soliq to’lovlari, hisob va hisobotning 
soddalashtirilgan tizimini qo’llash huquqini tasdiqlovchi rasmiy hujjat tashkilot va xususiy 
tadbirkorlik soliq hisobotiga olingan joylashgan joyi bo’yicha soliq organlari tomonidan bir yil 
muddatga beriladigan patent hisoblanadi. 

---