Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
25 
Bunday axboortlarni yig’ish xatoliklar aniq trivial ekanligiga bog’liq. AU-C-450ga 
asosan aniq trivial summa - bu “aniq mavjud emas, individual yoki agregatda qabul qilingan 
hamda o’lcham, tabiat yoki holatlar mezonida baholangan summalar”dir. Aniq trivial termini 
“muhim emas” degan so’z o’rnida ishlatilmasligi kerak. Bu erda auditor o’ylaydiki, moliyaviy 
hisobotdagi xatoliklar o’sha daromaddan past bo’lmasligi kerak. Masalan, 5000 ming so’m yoki 
undan kamroq summani aniq trivial deb hisoblaydilar. Auditor aniqlaydiki, audit davomida 
mijozga xatoliklarni to’g’rilash maqsadida e’tibordan uzoqlashtirilgan. Aniq trivial bo’lgan 
summalarga munosabat ko’rsatishda auditorlar muddatlar muhimligini belgilaydilar. 
Auditor kutilganidek, tekshiruvni loyihalashtiradi va o’tkazadi, moddiy xatoliklarni 
aniqlaydi. Muhimlik – shunday tushunchaki, u auditor tomonidan tanlangan tekshiruv 
yo’nalishining ahamiyati va muhimligiga tegishlidir. Auditorlar va boshqaruv xodimlari 
o’rtasida xatoliklarning ahamiyati va muhimligi to’g’risida turlicha fikrlar bo’lishi mumkin. 
Xatolik – ataylab yoki bilmasdan yo’l qo’yilgan xatodir, u moliyaviy hisobot yoki 
muomalaning hisob qoldig’ida mavjud bo’ladi. Odatda, auditor va korxona xodimlari xatolik 
muhimligi to’g’risida kelisha olmaydilar, shuningdek, summa bir kishiga ahamiyatli bo’lsa, 
boshqa mutahassis uchun ahamiyatsiz bo’lishi mumkin. O’lchovdagi bu qiyinchiliklarga 
qaramasdan, muhimlik tushunchasi keng tarqalayotgan fikrladan bo’lib, auditorlik xulosasini 
shakllantirish jarayonining xarakteri va masshtablarini belgilaydi. 
Shuning uchun, sifatni tekshirishda va loyihalash kontekstida muhimlikni tushunish kerak. 
Muhimlikni belgilaydigan turli ta’riflar mavjud bo’lsada, biz birinchi navbatda bu tushunchani 
qamrab oladigan elmentlarga asosiy e’tibor qaratamiz. 
Moliyaviy hisobning xalqaro standartlarini ishlab chiquvchi xalqaro qo’mita muhimlikni 
quyidagicha belgilaydi: 
Muhimlik bu- yo’l qo’yilgan kamchilik yoki hisob-kitob axborotlarining hajmi, uning 
atrofidagi holatlarga bog’liq ravishda uni to’g’ri deb qabul qilinishiga olib keladi, axborotga 
asoslangan shaxsning fikr-mulohazalari o’zgartirilgan bo’lishi yoki biron-bir sabab tufayli 
tushirib qoldirilgan yoki xatolikka yo’l qo’yilgan bo’lish ehtimoli darajasidir. 
№320 auditning xalqaro standartiga muvofiq auditni rejalashtirish va amalga 
oshirishdagi muhimlik shunday fikrni keltirib chiqaradiki, bunda auditorlarning muhimlik 
to’g’risidagi fikr-mulohazalari guruh shaklidagi foydalanuvchilarning axborotga bo’lgan 
ehtiyodjlarini ko’rib chiqish asosida amalga oshirilishi lozim.
Auditorlar moliyaviy hisobot darajasida to’liq muhimlikni belgilagandan so’ng operatsiya 
qoldig’i yoki hisobraqamdagi qoldiq shaklidagi relevant muhimlikni aniqlaydilar. Ishlab 
chiqarishning muhimligi auditorlar tomonidan belgilangan summaga tegishli bo’lib, moliyaviy 
hisobot yoki ma’lum kassa operatsiyalari, hisobraqamlari yoki ma’lumotlardagi qoldiqlar uchun 
tegishlidir. 
Agar auditor auditni faqat alohida moddiy xatoliklarni aniqlash uchun rejalashtirsa, 
auditor bir faktni nazardan chetda qoldirgan bo’lar edi ya’ni muhim bo’lmagan xatoliklarni 
borligi moliyaviy hisobotni umuman olganda bajarilgan deb hisoblanishiga sabab bo’lar edi. 
Ishlab chiqarish muhimligida xatolikka yo’l qo’yish moddiy xatoliklarni baholash uchun 
foydalaniladi hmda uning tabiatini, vaqtini tanlashni, auditorlik amallarining darajasini 
belgilash uchun foydalaniladi. Bular auditorlik xulosasini shakllantirish jarayonida ishlash 
uchun kerak bo’ladi. 
Agar ishlab chiqarishning muhimligi yuqori darajada belgilangan bo’lsa, auditor kerakli 
amallarni bajara olmas edi(moliyaviy hisobotlardagi moddiy xatoliklarni aniqlash uchun). 
Agar ishlab chiqarishning muhimligi past darajada belgilangan bo’lsa, auditor biroz 
mustaqil amallarni qo’llagan bo’lar edi. Yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan xatolik bu – 
hisobraqamida qolgan summadagi xatolikdir. Buni auditor ko’rib, bazaviy qoldiqda muhim 
xatolikka yo’l qo’yilgan deb hisoblamasligi mumkin.

---