|
Auditor tomonidan bajariladigan ish tartibi ketma-ketligi.
Schetlar bo’yicha kutiladigan
buzilish klassifikatorini tuzish,bundan boshqada har bir auditorlik bajariladigan ish tartibi tasnifi,
har bir mumkin bo’ladigan buzilishni aniqlashni tasdiq qildirish, so’zsiz, auditorlik tekshirishni
yuqori sifatli darajada o’tkazishga imkon yaratadi.
Lekin auditor tekshiruvi o’tkazish ish tartibini bajarilish ketma-ketligi muhim, qanday
bulsa shunday, birinchidan, qaysi bir yakuniy ma’lumotlar nazorat o’tkazish tartibida boshqa
uchun boshlangich bo’lishi mumkin(egar qandayda bir bo’zilishni aniqlash uchun nazorat
o’tkazish tartibini ketma-ketlikda bajarish talab etilsa); ikkinchidan, bitta amal parallel bajarilishi
mumkin, boshqa faqat ketma-ket, va ketma-ketlik bu – tasodifan emas.
Auditor tekshiruvi o’tkazish ish tartibini bajarilish ketma-ketligini blok-sxema shaklida
hisob-kitobning(uchastka, buxgalteriya scheti) alohida bo’limi sifatida yanada bir nechcha hisob-
kitobning(uchastka, buxgalteriya scheti) o’zaro aloqadorligi bo’yicha rasmiylashtirish mumkin.
MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY
TAMOYILLARI
23
Iqtisodiy sub’ektlar tomonidan ma’lumotlarni kompyuter yordamida olib borilishi
sharoitida audit tekshiruvini o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari.
Ushbu bo’limda audit
tekshiruvini o’tkazish metodikasi iqtisodiy sub’ektlar tomonidan ma’lumotlarni kompyuter
yordamida olib borilishi sharoitida auditor tomonidan olib boriladigan
tekshiruv ish tartibi
ta’rifidan tuzilishi lozim.
Iqtisodiy sub’ektlar tomonidan ma’lumotlarni kompyuter texnikasi yordamida olib
borilishi sharoitida auditorlik dalil bo’lib xizmat qiladigan bir usulni tanlov olishda qo’llanish va
boshqada munosib keng sohada foydalanish mumkin.
Bunday usullardan foydalanish, mujazning arifmetik hisob-kitoblarini(qayta hisoblash)
tekshirishni shakllanishi manosiz, a orqasiga qaytib tekshirish usuli sohasida qo’llash aksincha
kengayadi. Orqasiga qaytib tekshirish deb bajariladigan ish tartibi auditor bir qancha birlamchi
hujjatlarni tekshiradi va ularning sintetik va analitik schyoti registrlarida yoritiladi, yakuniy
schyotlar korrespendentsiyasi topish va uni tasdiqlash, xo’jalik operatsiyalariga muvofiqligini
buxgalterlik schyotida to’g’riligi (yoki noto’g’riligi) yoritadi.
Tavsiya qilinayotgan tizimli metodikani to’g’ri tekshirishni yoritishda buxgalteriya schyoti
oboroti va schyotlar bo’yicha qoldig’i foydalanishda imkoni bor bo’lgan auditorlik
tashkilotlarining ichki standartlarini ishlab chiqishda va auditorlarning o’ziga xos bo’limlari
bo’yicha buxgalterlik hisob-kitob schyotlari. Shunday standartlarning mavjudligi faqat
auditorlaning ishlarini engillashtirib qolmay auditorlik xizmatlarini sifatli bo’lishini taminlashiga
qaramasdan auditorlik tashkiloti faoliyatini sifatli tekshiruvni amalga oshirishga imkon yaratadi,
shuningdek auditorlar mustaqil harakat qilishini qiziqtiradigan narsasini himoya qiladi.
Qoyda qay darajada audit o’tkazilganda asosli davo sababi yuzaga kelsa qonunga hilof
bo’ladi, iqtisodiy sub’ektlarda audit o’tkazilgan keyin soliq organlari topishganda.
Qanday hollarda auditorlik tashkiloti iqtisodiy sub’ektlarni tekshirganda, solik organlari
huddi shunday hollarda ularni tekshiradi, tekshiruv natijasida xatolik aniqlanganda va qonun
buzilishi bo’yicha bayonnoma tuziladi. Agar bu ro’yxatlar to’g’ri kelsa, auditorga mijoz
tomonidan etirozlar paydo bo’lmaydi.
Agar xatolar sonini auditor aniqlasa xatolar soni oshib ketadi, soliq organlari aniqlaydi,
mijoz xulosa qilishi yoki auditorning ortiqcha ehtiyotkorlik bilan ish qilishi mumkin, yoki soliq
xizmatichisi xodimining malakasi etarli darajada emas. Qoyda kanday etiroz kabi holatlarni
auditorlar tug’dirmaydi.
Agar juda ko’p hatolar auditor aniqlasa ko’pga qaraganda hatolar kam bo’ladi, soliq
organlari topishadi, mijoz xulosa qilib auditorning malakasi etarli darajada emas yoki auditorlik
tekshiruvi sifatsiz darajada o’tkazilmaganligi deyshi mumkin. Bunday holatlarda auditorga
etirozlar kelib chiqadi.
Mijoz tomonidan o’tkazilgan audit sifatiga etirozi bo’lganda soliq va organlar tomonidan
tekshiruv tasdiqlansa bu etirozga ichki standartlardan tekshirishni boshlashi shart, tarkibini
ochishda va vosita tizimining nazoratini aniqlashda bajarilgan ish tartibini yoritish va bajarilgan
ish tartibi to’g’riligini batafsil tekshiruvning buxgalteriya hisob-kitob oborotida va schyotlar
bo’yicha qoldig’ida aks etadi.
Agar bajarilgan ish tartibida qonun buzilishiga yo’l qoylgan bo’lsa soliq xizmati aniqlasa
ichki standartlar e’tiborga olinmaydi, mavjud auditorlik tashkilotining yuqori sifatga ega
bo’lmagan auditni metodikasi bilan taminlanganligini qayd qilish mumkin. Qachon bajarilgan
ish tartibida qonun buzilishiga yo’l qoylgan bo’lsa soliq xizmati aniqlasa ichki standartlar
e’tiborga olinnadi, lekin etakchi auditor tekshirish rejasini o’z ichiga olmaydi, sifatsiz bajarilgan,
uni xizmat majburiyati yoki uning malakasi etarli darajada emas aytish mumkin.
Bundan boshqa bajarilgan ish tartibi sifatli o’tkazilish maqsadida ekspertizani joriy qilish
talab qilinadi, bajarilgan ish tartibi o’tkazishning birida mavjud qoyda buzarlik sodir bo’lganda
bo’ldi. Agar bajarilgan ish tartibida qonun buzilishiga yo’l qoylgan bo’lsa soliq xizmati aniqlasa
ichki standartlar e’tiborga olinnadi etakchi auditor tekshirishni o’ziga oladi lekin bajarigan ish
Do'stlaringiz bilan baham: |
