Moliyaviy hisobot auditi

 
7.3. Rezerv kapitali auditi. 

---

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
97 
Rezerv kapitali- foyda, mulkni qayta baholash, inflyatsiya rezervlari hisobiga 
 
vujudga 
keladi. O’zbekiston Respublikasi qonuniga muvofiq aksionerlik jamiyatlari ustav kapitalida 
ko’rsatilgan , o’z ustav kapitalidan 15% dan kam bo’lmagan miqdorda rezerv kapitali saqlashlari 
mumkin. Yillik ajratmalar miqdori ustav kapitali tomonidan belgilangan miqdordan 5% dan ko’p 
bo’lmagan holda oshishi mumkin. Shuningdek, auditor rezerv kapitali bo’yicha buxgalteriya 
provodkalarini to’g’riligini ham tekshirishi lozim. Bundan tashqari, rezerv kapitali shakllanishi 
va tashkil etilishi to’g’riligini ham tekshiradi.
Tekshiruv manbalariga quyidagilar kiradi: korxona ustavi, O’zbekiston Respublikasining 
mulkni qayta baholash qarorlari va hisoblari, mulkni qaytarilmaslik haqidagi shartnoma, qabul 
qilish-topshirish dalolatnomasi,e’lonlar va h.k. 
Rezerv kapitali ishlab chiqarishni rivojlantirish, ish haqini va korxona faoliyatini 
to’xtatish holatida budjetga soliq to’lash, inflyatsiya zararlarini qoplash, aksionerlik jamiyati 
kengashi qarori bo’yicha ustav kapitalni to’ldirish, qayta baholash miqdorini qoplash va 
aksionerlik jamiyatini rivojlantirish va boshqa yo’nalishlari uchun foydalaniladi. Ochiq turdagi 
aksionerlik jamiyatlarida rezerv kapitali foydaning kam yoki yo’q bo’lgan holatlarida imtiyozli 
aksiyalar bo’yicha dividend to’lashga yo’naltirishi mumkin. 
Auditor rezerv kapital vositalari moddiy yordamga sarflanganlik, mehnat haqini to’lash 
va hattoki ishchi guruhga mukofot sifatida to’langanlik faktlariga duch kelishi mumkin. Shuning 
uchun auditor rezerv kapitalidan foydalanishni rezerv kapital schyotlaridagi yozuvlarni tahlil 
yo’li bilan tekshirishi kerak. 
TIPIK XATOLAR 
Ta’sischilar bilan hisobni tashkillashtirish va ustav kapitalini shakllantirishda har xil 
xatolar yuzaga kelishi mumkin. Quyida auditor e’tibor qilishi kerak bo’lgan eng ko’p tarqalgan 
xatolar keltirilgan: 
-
“Ustav kapitalini hisoblash schyotlari” bo’yicha kredit qoldig’i bayon qilingan ta’sis 
hujjatlariga mos emas; 
-
Moddiy boyliklar, nomoddiy aktivlar (ustav kapital hisobiga kiruvchi ) ning qiymatini 
oshirish natijasida asossiz ustav kapitalini ko’paytirsih; 
-
Ta’sischilar ulushalarini ustav kapitaliga to’liq emas yoki umuman kiritmaslik; 
-
Aksionerlik reestriga o’z vaqtida o’zgartirish kiritmaslik, kirim va chiqimni o’z vaqtida 
rasmiylashtirmaslik, imtiozli aksiyalar bo’yicha dividendlar to’lamaslik, 
-
Aksionerlik jamiyatlari uchun katta bitimlarni noto’g’ri rasmiylashtirish, 
-
Tugatilgan (amalga oshirilmagan) moliyaviy operatsiyalarni tasdiqlovchi hujjatlar 
yo’qligi; 
-
Oxirigacha rasmiylashtirilmagan va muddati tugagan hujjatlar; 
-
Asossiz hujjatlardagi qaydlarni o’zgartirish, qonuniy hujjatlarning haqiqiysi va nusxasi 
yo’qligi; 
-
Amalga oshirilgan operatsiyalarning bayon etilmasligi; 
-
Litsenziyasiz faoliyat; 
-
Dividentga noto’g’ri soliq hisoblash; 
-
Normativ hujjatlarning ijro etilmasligi. 
Ustav kapital
- ta’sischilar tomonidan korxona tuzilganida uning faoliyatini ta’minlash 
uchun mulkka kiritilgan va ta’sis hujjatlarida aniqlangan hajmdagi qo’yilmalar jamlanmasi.