Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
6 
buxgalteriya hisobining yo’lga qo’yilishi, yuritilishi va qayta tiklanishini tekshirish, buxgalteriya 
hisoboti tuzishni, emissiya prospektlarini tekshirish va boshqalar); 
-
buxgalteriya hisobi va tahliliy ishlarni avtomatlashtirish; 
-
xususiylashtirishda yordam berish; 
-
soliqni rejalashtirish va soliqqa tortishni maqbullashtirish; 
-
biznes-rejalar tuzish va uni texnik-iqtisodiy asoslab berish; 
-
chet el adabiyotlarini tarjima qilish, amaldagi iqtisodiy qonunlarning nusxasini 
ko’paytirish, audit, hisob va tahlilga oid o’quv qo’llanmalarini nashr etish; 
-
auditorlik faoliyati yo’nalishi bo’yicha boshqa xizmatlar ko’rsatish (muharrirlik-
nashriyot ishlari, me’yoriy, spravochnik va uslubiyat adabiyotlarni tarqatish va boshqalar); 
-
iqtisodiy sub’ekt aktivlari va passivlarini baholash, investitsiya loyihalarini baholash 
va ularning texnik iqtisodiy asoslanganini baholash; 
-
daromadlar to’g’risida deklaratsiyalar tuzish; 
-
bozorning marketing tato’iqodlari; 
-
yuridik xizmatlar: ta’sis xujjatlarini ishlab chiqish va ularni ro’yxatdan o’tkazish, 
korxonalarni tugatish; 
-
o’quv-maslahat xizmatlari, kadrlar tayorlash (o’z faoliyat sohasida, shuningdek, 
buxgalteriya hisobi asoslarini qqitish) va boshqalar.
O’zbekistondagi auditorlik tashkilotlarining ko’plari 1996 yilga qadar o’z xodimlarining 
imkoniyatlariga va tashkilot faoliyatini saqlab qolish ehtiyojlarini ko’zlab, mijozlariga o’z 
yo’nalishi bilan bevosita bog’liq bo’lmagan sohalarda ham xizmat ko’rsatdi. Bunday xizmat 
turlari sira kutilmagan bo’lishi mumkin yoki xorijiy turistlar guruhlarini kuzatish, trast xizmati 
yoki savdo-xarid xizmati ko’rsatish va boshqalar. 
Biz yuqorida keltirgan xizmat turlari ham to’liq emas. Lekin, yangi tahrirdagi Qonun ham 
ma’lum cheklashlarni joriy etdi. Xo’jalik yurituvchi sub’ektga auditorlik tekshiruvi qamrab 
oladigan davrda Qonunning 17-moddasida nazarda tutilgan professional xizmat ko’rsatganlar, 
ular quyidagilardan iborat: 
- buxgalteriya hisobini yo’lga qo’yish, qayta tiklash va yuritish; 
- moliyaviy hisobotni tuzish; 
- milliy moliyaviy hisobotni buxgalteriya hisobi xalqaro standartlariga o’tkazish; 
- xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliya-xo’jalik faoliyatini tahlil qilish; 
- buxgalteriya hisobi, soliq solish, rejalashtirish, menejment va moliya-xo’jalik 
faoliyatining boshqa masalalari yuzasidan konsalting xizmati; 
- audit chog’ida olingan ma’lumotlarni tadbirkorlik faoliyatida foydalanish uchun uchinchi 
shaxslarga berishga haqli emaslar. 
Mamlakatimizda amal qilayotgan Qonunga ko’ra «Auditorlik faoliyatining asosiy maqsadi 
iqtisodiy sub’ektlarning buxgalteriya (moliyaviy) hisobotlari haqiqatga to’g’riligini va ular 
amalga oshirgan moliyaviy va xo’jalik operatsiyalari O’zbekiston Respublikasida amal 
qilayotgan me’yoriy hujjatlarga qay darajada monandligini aniqlashdan iborat» (1.1.6). 
Auditorlarning bu ta’rifi va maqsadlari maxsus adabiyotda ko’p marta muhokama qilindi. Ba’zi 
muammolar ularni to’la-to’kis deb, boshqalari esa nomuvofiq deb hisoblashmoqda, bu ta’rifda 
muhim nuqsonlar bor deyishmoqda (6.13.). 
Qonunda ushbu asosiy vazifa ta’rifi ham audit mohiyatidan kelib chiqadi va iqtisodiy 
sub’ektlarning buxgalteriya (moliyaviy) hisobotlari to’g’riligini aniqlashdan iborat bo’lib 
qolgan. Biroq Qonunda muhim qo’shimcha mavjud: auditor mazkur hisobotning to’g’riligini 
barcha muhim jihatlari bo’yicha tasdiqlaydi. Binobarin Qonunni yaratishda axborot xatarini to’la 
bartaraf qilish auditning maqsadi emasligini, asosiy maqsadi bo’la olmasligini e’tiborga olganlar. 
Auditning muhim jihatlari to’g’risidagi qo’shimchaning ahamiyati katta. Chunki 
madaniyatli bozor auditning asosiy vazifasini biroz boshqacha ta’riflaydi. Nazariy jihatdan ham, 
amaliy jihatdan ham auditga:

---