Moliyaviy hisob va hisobat

10.3-rasm. Foydaning shakllanishi va ishlatilishi
Sof foydaning shakllanishi va uni to‘g‘ri taqsimlash hamda undan oqilona foydalanishda shunday maqbul tartibni qo‘llash kerakki, toki u korxona jamoasi va har bir xodim mehnatining korxona jamoasi va har bir xodim mehnatining xodim mehnatining samaradorligini oshirishga bo‘lgan moddiy manfaatdorligini o‘z-o‘zidankuchaytirishga olib kelsin.
Agar taqsimlanmagan foyda rezerv kapitalini shakllantirishga yo‘naltiriladigan bo‘lsa, 8520-schyot kreditlanadi, 8710-schyot esa debetlanadi. Korxonaning kundalik zararlarini qoplash zarurati yuzaga kelgan taqdirda, rezerv kapitali hisobiga qayta o‘tkazmalar amalga oshiriladi.
Sof foydaning korxona ta’sischilari (ishtirokchilari) o‘rtasida taqsimlanadigan qismi dividendlar deb e’tirof etiladi.


10.3-jadval
Taqsimlanmagan (jamg‘arilgan) foydaning o‘zgarishini aks ettirish

№	Muomalalar mazmuni	Debet	Kredit
1.	Hisobot yilining taqsimlanmagan foydasi aks ettirildi (transformatsiya o‘tkazmasi)	9910	8710
2.	Foyda hisobidan dividendlar hisoblandi	8710	6610
3.	Hisobot davri taqsimlanmagan foydasining jamg‘arilgan foydaga o‘tkazilishi	8710	8720
4.	Jamg‘arilgan foyda ustav kapitalini ko‘paytirishga yo‘naltiriladi	8720	8300
5.	Hisobot davrining zarari jamg‘arilgan foyda hisobiga qoplandi	8720	8710
6.	Jamg‘arilgan foyda rezerv kapitalini to‘ldirishga yo‘naltirildi	8720	8520

Foydani taqsimlash to‘g‘risidagi qarorni korxonaning mulkdorlari (aktsiyadorlarining umumiy yig‘ilishi, MChJ ishtirokchilarining yig‘ilishi, xususiy korxona egasi) qabul qiladi.

Mas’uliyati cheklangan jamiyat har chorakda, yarim yilda 1 marta yoki bir yilda 1 marta jamiyat ishtirokchilari o‘rtasida ularning ustav fondidagi ulushiga mutanosib ravishda o‘zining sof foydasini taqsimlash haqida qaror qabul qilishi mumkin. Bunday qaror jamiyat ishtirokchilarining umumiy yig‘ilishi tomonidan qabul qilinadi.
MChJ va AJ ishtirokchilarining dividendlar ko‘rinishidagi daromadlariga to‘lov manbaida 10%lik stavka bo‘yicha soliq solinadi.
Soliq va boshqa majburiy to‘lovlar to‘langanidan keyin xususiy korxona mulkdori va oilaviy korxona ishtirokchilari tasarrufida qoladigan foyda summasiga JShDS solinmaydi. Xususan, xususiy korxona mulkdori foydani qanday ishlatishni yakka o‘zi hal qiladi, oilaviy korxonada esa ta’sis hujjatlari shartlariga qarab uning har bir ishtirokchisi foydadan o‘z ulushini olish huquqiga ega bo‘ladi.