Молиявий натижалар ҳисобининг аҳамияти ва вазифалари

- енгил автомобилларни ижарага бериш ва автомашиналарни ҳайдаб олиб бориш хизматлари;
- алоқа корхоналарининг хизматлари ва бошқалар.
9010-«Тайёр маҳсулотни сотишдан олинган даромадлар», 9020-«Товарларни сотишдан олинган даромадлар», 9030-«Бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлардан олинган даромадлар» ҳисобварақларининг кредитида корхонанинг асосий фаолиятидан (маҳсулот сотиш, иш бажариш, хизмат кўрсатиш) олинган даромадлар акс эттирилади ва 4010-«Харидор ва буюртмачилардан олинадиган счётлар», 4110-«Алоҳида балансга ажратилган бўлинмалардан олинадиган счётлар» ҳамда пул маблағларини ҳисобга олувчи ҳисобварақларнинг дебети билан ўзаро корреспонденцияда бўлади. Олдинги даврда олинган, аммо ҳисобот йилига тегишли бўлган даромадлар (бўнак) суммасига пул маблағларини ҳисобга олувчи ҳисобварақлар дебетланиб, 6210-«Муддати узайтирилган даромад» ёки 6310-«Харидор ва буюртмачилардан олинган бўнаклар» ҳисобварақлари кредитланади.
9040-«Сотилган товарларнинг қайтарилиши» ва 9050-«Харидор ва буюртмачиларга берилган чегирмалар» ҳисобварақлари контрпассив ҳисобварақ бўлиб, 9010, 9020, 9030-ҳисобварақлар суммасини корректировка қилиб туради. 9040-ҳисобварақнинг дебет обороти маҳсулот сотишдан тушган тушум суммасидан чиқариб ташланади.
Сотилган маҳсулотнинг қайтариб олинишига қуйидагича проводка берилади:
Д-т 9040-«Сотилган маҳсулотнинг қайтарилиши»
К-т Пул маблағлари ҳисобварақлари.
Қайтариб олинган маҳсулот ва товарларнинг таннархига қизил сторно ёзуви орқали қуйидагича проводка берилади:
Д-т 9110, 9120, 9130-ҳисобварақлар
К-т 2810, 2910, 2920-ҳисобварақлар.
Қайтариб олинган маҳсулот ва товарлар бўйича ҳисобланган ҚҚС суммасига қуйидагича проводка берилади:
Д-т 6410-«Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар»
К-т 5110-«Ҳисоб-китоб счёти».
Ҳисобот даври охирида 9040-ҳисобварақнинг дебет сальдоси якуний молиявий натижага ўтказилади:
Д-т 9900-«Якуний молиявий натижа»
К-т 9040-«Сотилган товарларнинг қайтарилиши».
9050-«Харидор ва буюртмачиларга берилган чегирмалар» ҳисобварағида тайёр маҳсулот ва товарлар қийматидан харидор ва буюртмачиларга берилган чегирмалар ҳисобга олинади. Харидор ва буюртмачиларга чегирмалар берилганида қуйидагича проводка берилади:
Д-т 9050-«Харидор ва буюртмачиларга берилган чегирмалар»
К-т 4010, 4110-ҳисобварақлар.
Ҳисобот даври охирида 9050-ҳисобварақнинг дебет сальдоси якуний молиявий натижага ўтказилади:
Д-т 9900-«Якуний молиявий натижа»
К-т 9050-«Харидор ва буюртмачиларга берилган чегирмалар».
Сотилган тайёр маҳсулот, товарлар, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар таннархи тўғрисидаги ахборотлар қуйидаги ҳисобварақларда акс эттирилади:
9110-«Сотилган маҳсулот таннархи»
9120-«Сотилган товарлар таннархи»
9130-«Сотилган иш ва хизматлар таннархи»
9140-«Даврий ҳисобда ТМЗларни харид қилиш ва сотиш»
9150-«Даврий ҳисобда ТМЗлар баҳосига тузатишлар».
Ушбу ҳисобварақларнинг дебети кўпайишни, кредити камайишни кўрсатади. 9110, 9120, 9130-ҳисобварақлар транзит бўлиб, ҳисобот даврининг бошига қолдиқ қолмайди.
Сотилган тайёр маҳсулот, товарлар, бажарилган ишлар, кўрсатилган хизматлар таннархи 9110, 9120, 9130-ҳисобварақларнинг дебети ва 2010-«Асосий ишлаб чиқариш», 2810-«Омбордаги тайёр маҳсулот», 2910-«Омбордаги товарлар» ҳисобварақларининг кредити билан ўзаро корреспонденцияда акс эттирилади.
Ой охирида маҳсулот, иш ва хизматларнинг ҳақиқий таннархи билан режа таннархи орасидаги фарқи тегишли ҳисобварақларга ўтказилади. Бунда қуйидагича проводкалар берилади:
Д-т 2810, 2820-ҳисобварақлар - тайёр маҳсулотга тегишли фарқ суммасига
Д-т 9110, 9130-ҳисобварақлар - сотилган маҳсулот, ишлар ва хизматларга тегишли фарқ суммасига
К-т 2010, 2310-ҳисобварақлар.
Агар ушбу фарқ суммаси ортиқча қилинган харажатни кўрсатса, юқоридаги проводкалар берилади. Агарда тежалган суммани кўрсатса, ушбу проводкалар қизил сторно ёзуви орқали режа таннарх ҳақиқий таннархга етказиб қуйилади.
Ҳисобот даври охирида 9110, 9120, 9130-ҳисобварақларнинг дебет оборотларидаги суммалар якуний молиявий натижага ўтказилади:
Д-т 9900-«Якуний молиявий натижа»
К-т 9110, 9120, 9130-ҳисобварақлар.
Демак, 9900-«Якуний молиявий натижа» ҳисобварағининг дебетида сотилган маҳсулот, иш ва хизматларнинг ҳақиқий таннархи, кредитида эса маҳсулот, иш ва хизматларни сотишдан тушган соф тушум акс эттирилади. Ушбу муомалалар бўйича 9900-ҳисобварақнинг дебет ва кредит оборотларининг фарқи орқали маҳсулот, иш, хизматларни сотишдан олинган ялпи фойда (зарар) аниқланади.