Молиявий ҳисоботларни тақдим этишнинг концептуал асоси

моҳияти 
4.59 
Шартноманинг шартлари ушбу шартнома томони ҳисобланадиган ташкилот учун ҳуқуқлар ва 
жавобгарликларни юзага келтиради. Бундай ҳуқуқлар ва жавобгарликларни рўйи-рост тақдим 
этишни таъминлаш учун молиявий ҳисоботда уларнинг моҳияти акс эттирилади (2.12 бандга қаранг). 
Баъзи ҳолларда, ҳуқуқлар ва жавобгарликларнинг моҳияти шартноманинг ҳуқуқий шаклидан келиб 
чиққан ҳолда мутлақ тушунарли бўлади. Бошқа ҳолларда, шартнома ёки шартномалар гуруҳи ёхуд 
бир қатор изчил тузилган шартномалар шартлари тегишли ҳуқуқлар ва жавобгарликларнинг 
моҳиятини аниқлаш учун таҳлил қилишни талаб қилади. 
4.60 
Шартноманинг барча, ҳам ошкора, ҳам назарда тутилган шартлари ҳисобга олинади, бундан улар 
иқтисодий моҳиятга эга бўлмаган ҳоллар мустасно. Назарда тутилган шартлар, масалан, 
ташкилотнинг қонун билан назарда тутилган харидорларга товарларни сотиш бўйича шартномалар 
тузишда кафолат жавобгарликларини ўз зиммасига олиш жавобгарликлари каби қонунчиликда 
назарда тутилган жавобгарликларни ўз ичига олиши мумкин. 
4.61 
Иқтисодий моҳиятга эга бўлмаган шартлар ҳисобга олинмайди. Агар бундай шарт шартноманинг 
иқтисодий натижасига сезиларли таъсир кўрсатмаса, у иқтисодий моҳиятга эга бўлмайди. Иқтисодий 
моҳиятга эга бўлмаган шартлар, масалан, қуйидагиларни ўз ичига олиши мумкин: 
(а) 
томонларнинг биттасига ҳам жавобгарлик юкламайдиган шартлар; ёки 
(б) 
унинг эгаси амалиётда уни ҳеч қандай ҳолатда фойдалана олмайдиган ҳуқуқлар, шу 
жумладан опционлар. 
4.62 
Шартномалар гуруҳи ёки бир қатор изчил тузилган шартномалар умумий тижорат мақсадига 
эришишни таъминлаши ёки унга эришиш учун мўлжалланиши мумкин. Бундай шартномалар 
моҳиятини акс эттириш учун, эҳтимол, бундай шартномалар гуруҳи ёки бир қатор изчил тузилган 
шартномалар билан боғлиқ ҳуқуқлар ва жавобгарликларни битта ҳисоб бирлиги сифатида ҳисобга 
олиш зарур бўлиши мумкин. Масалан, агар битта шартнома бўйича ҳуқуқлар ёки жавобгарликлар 
худди шу вақтда ва худди шу контрагент билан тузилган бошқа шартнома бўйича ҳуқуқлар ёки 
жавобгарликларни камайтириш учун мўлжалланган бўлса, ушбу иккита шартноманинг умумлашган 
таъсири улар ҳуқуқларни ҳам, жавобгарликларни ҳам яратмаслигидан иборат. Аксинча, агар битта 
шартнома икки ёки ундан ортиқ алоҳида шартномалар тузилиши натижасида юзага келиши мумкин 
бўлган иккита ёки ундан ортиқ ҳуқуқлар ёки жавобгарликлар гуруҳларини назарда тутса, 
ташкилотнинг ушбу ҳуқуқлар ва жавобгарликларни рўйи-рост тақдим этиш учун, эҳтимол, у худди 
алоҳида шартнома тузиш натижасида юзага келгани каби, ҳар бир бундай гуруҳни ҳисобга олиш 
зарур бўлиши мумкин (4.48-4.55 бандларга қаранг).