Moliya”fanidan O’quv-uslubiy majmua

2 Riskli aktivli investitsiyasini tanlash

Riskli aktiv degani kelajakda foyda kelishi aniq emas aktiv degani. Qimmatbaho qog‘ozlar bozori riskli aktivlar ustiga qurilgan, sababi kelajak dividendlari haqida aniq ma’lumot bo‘lmaydi va investor sotishni hohlaganda qanchaga sota olishini bilmaydi. Obligatsiyalar uchun ham bu fikr o‘zgarmaydi sababi buning ham foyda kelishini to‘xtab qolishi riski mavjud.

SHuningdek, kelajakda foyda qaytishi aniq bo‘lgan aktivlar ham mavjud. Bunaqa aktivlar risksiz aktivlar hisoblanadi.Risksiz aktivlar AQSH hukumatidagi qisqa muddatli obligatsiyalar ka’bi ta’riflashimiz mumkin. Masalan, investor AQSH hukumati garovini satib olsa bir yillik muddatga va uni bir yil saqlashga reja qilsa, foyda haqida hech qanday tushunmovchilik bo‘lmaydi. CHunki investor biladiki, garovning so‘nggi muddati bir yil va shu bir yilni oxirida hukumat oldindan belgilangan summani to‘lab beradi.

Hozir biz riskli aktivlarning haqiqiy va kutilgan foydalarini va riskli aktivlar investitsiyasini aniqlash va o‘lchashga tayyormiz.

Bir davrli investitsiya foydasi uchun. Investitsiya aktivlarini ma’lum bir davr mobaynidagi foydasini, ushbu investitsiyaning har bir qismini o‘rtacha foydasini hisoblagan holda oson ravishda quyidagi formula bilan hisoblashimiz mumkin:

Rp=w1R1+w2R2+…+wGRG	(1)
Bu erda:

R_p –investitsiyaning ma’lum davr mobaynida qaytishi
R_g – g aktivining ushbu davr mobaynida qaytishi
W_g – g aktivining davr boshida investitsiyadagi vazni
G – investitsiyadagi aktivlar soni

118. 
     https://ru.wikipedia.org/wiki/
     

195
Qisqacha qilib yozsak, oldingi tenglamani (1) ushbu formula orqali ifodalash mumkin:

G
^Rp ^ ^wg ^Rg	(2)^119

g 1
2-tenglamada investitsiyaning qaytimi R_p, g ta aktivlarning har birining investitsiyadagi qismi va shuningdek ulardan kelaydigan foydaning summasiga teng. Investitsiya qaytimi R_p ba’zida davriy qaytim yoki ex post qaytim deyiladi.
Masalan, quyidagi investitsiya 3ta aktivdan iborat:

Aktivlar	Ma’lum davr boshidagi bozor qiymati($)	Davr mobaynidagi qaytim
1	6 million	12%
2	8 million	10%
3	11 million	5%
Ja	25 million
mi
Boshqachasiga aytganda, jami bozor qiymatiga har bir aktivni nisbatiga ko‘ra:
Aktivlar	Investitsiyaning bozor qiymatiga nisbatiga	Davr mobaynidagi qaytim
	ko‘ra
1	$6 million / $25 million = 24%	12%
2	$8 million / $25 million = 32%	10%
3	$11 million / $25 million = 44%	5%

Sezganingizdek qismlar yig‘indisi 1ga teng. 1-tenglamaga qoygan holda biz tanlangan davr mobaynidagi qaytimni hisoblaymiz:

R_p = (0.24*0.12) + (0.32*0.10) + (0.44*0.05) = 8,28%

Tanlangan davr mobaynidagi investitsiya qaytimi 8.28 %. Pul qiymatiga hisoblaganda esa $25 million * 0.0828 = $2.07 million.¹²⁰

Birinchi tenglamada (1), Ma’lum bir davr mobaynida investitsiyaning haqiqiy qaytishini hisobladik.Investitsiya menejmentida investor riskli aktivlardan tuzilgan investitsiyaning kutilgan qaytishini ham bilishni hohlaydi.Boshqacha aytganda, ex ante qaytim. Kutilgan investitsiya qaytimi, har bir aktivning kutilgan qaytimi va investitsiyadagi ulushi summasi hisoblanadi. Har bir aktivning kutilgan qaytimidagi ulushi bu investitsiyaning umumiy bozor qiymatiga nisbatan foizi hisoblanadi.Va quyidagi ko‘rinishga ega:

E(Rp) = w1E(R1)+w2E(R2)+…+wGE(RG) (3)

E () kutilgan qiymatni anglatadi, va e(Rp) investitsiyaning ma’lum davr
mobaynidagi kutilgan qaytimini anglatadi.

Biz kutilgan qaytim e(R_i)ni hisoblaymiz, riskli aktiv i ga ko‘ra. Birinchidan, kelajakda kutilishi mumkin bo‘lgan qaytimni ehtimolli taqsimlanishini

belgilaymiz. Ehtimolli taqsimlanish			tasodifiy o‘zgaruvchi			uchun barcha
119	http://dic.academic.ru/dic.nsf/econ_dict/14562		Rayzberg	B.A.,	Lozovskiy	L.Sh.,	Starodubtseva
E.B.. Sovremenniy ekonomika