Moliya va kredit iu-19 Abdiyeva Nilufar 2-kurs talabalari uchun “Moliya va kredit fanidan oraliq nazorat savollari Bilet №3

Moliya va kredit IU-19

Abdiyeva Nilufar

2-kurs talabalari uchun “Moliya va kredit" fanidan oraliq nazorat savollari

Bilet № 3

1. 
   Moliya atamasining ma'nosi va uning yaratilish tarixini yoriting.
   
2. 
   Pulning ayirboshlash munosabatlarini faollashishiga qanday omillar ta'sir etgan?
   
3. 
   Pul muomalasini tartibga solishda tijorat banklariga qanday vazifalar yuklatiladi?
   

Javoblar:

1. 
   Moliya atamasining ma'nosi va uning yaratilish tarixini yoriting.
   

“Moliya" arabcha so'z bo'lib, o'zbek tilida eng umumiy tarzda “pul mablag'lari" ma'nosini beradi.

Bu so'z ona tilimizda quyidagi ko'rinishlarda ishlatiladi:

• 
  Maqsadli pul fondlarini tashkil qilish, jamlash, taqsumlash va ishlatish yuzasidan paydo bo'ladigan iqtisodiy munosabatlar majmui; pul mablag’larini shakllantirish, taqsimlash, ularni sarf qilish tizimi;
  
• 
  Biror shaxs, oila, jamoa, muassasa, tashkilot yoki davlat tasarrufidagipul mablag'lari;
  
• 
  Moliya ishlari bilan shug'ullanuvchi davlat organi.
  

Arab tilidagi “mol", ya'ni “boylik, milk, pul jamg'armasi", shuningdek, “ moliyat", ya'ni “pul mablag’lari; soliq" so'lari ham moliyaga daxldordir. Lekin jahon iqtisodiy adabiyotida lug'aviy na'nosi jihatidan I’zbekcha “ moliya" iborasining fransuzcha “finanse", lotincha “finansia" va ruscha “финансы" kabi ekvivalentlari yoki ma'lum ma'noda, sinonimlari qachon va qayerda paydo bo'lganligi haqida aniq ma’lumot yo'q.

Ayrim olimlar “finansia" tushunchasi aynan shu shaklda XIII-XIV asrlarda Italiyaning savdo shaharlarida paydo bo'lgan va dastlab “pul to'lovi" ma'nosini anglatgan, degan fikrlarni ilgari surishadi. Xalqaro savdo-sotiqning rivojlanishi bu iboraning Italiyadan boshqa davlatlarga ham tarqalishiga shabab bo'lgan. XV asrda “finansia" tushunchasi Fransiyada “davlat daromadlari", “ pul summalari" ma'nosida ishlatila boshlagan. Boshqa tadqiqotchilar bu atama muomalada ilk bor fransuz olim Jan Boden tomonidan 1755-yilda nashr etilgan “Respublika multi multi kitob" nomli asarida ishlatilgan va shu tariqa bu atama Yevropa davlatlari hayotiga kirin kelgan, deb hisoblashadi. “Moliya" tushunchasi pul va tovar-pul munosabatlari sharoitida, pul oqimining uzluksiz jarayoni mavjud bo'lib, ular bir egadan boshqasiga o'tib turadi. Shuning uchun “Moliya" tushunchasi ko'pincha “pul" tushunchasi bilan birlashtiriladi. Bular ikki xil, ammo bir-biriga bog'liq tushunchalar. Moliya puldan mazmuni jihatidan ham, bajarilgan vazifalari bilan ham sezilarli darajada farq qiladi.

Moliyaning asosiy maqsadi – pul daromadlari va jamg'armalarini yaratish orqali nafaqat davlat va tashkilotlarning pul mablag’larini bo'lgan ehtiyojlarini, balki moliyaviy resurslarni sarfalashni ham nazorat qilishdir.

Moliya - bu pul mablag'larini o'zi emas, balki pul xarakteridagi iqtisodiy munosabatlar tizimidir.

“Moliya” tushunchasi barcha moliyaviy munosabatlar, shuningdek, davlat va tashkilotlar tasarrufida bo'lgan pul mablag'lari yig'indisini o'z ichiga oladi.

Moliyaning mohiyati uning funksiyalari orqali namoyon bo'ladi. Moliya quyidagi ikki funksiyani bajaradi:

1. 
   Taqsimlash funksiyasi
   
2. 
   Nazorat funksiyasi
   

2. 
   Pulning ayirboshlash munosabatlarini faollashishiga qanday omillar ta'sir etgan?
   

Ayirboshlash ‐ bu kishilarning istaklari va ehtiyojlari mahsuli sifatida amalga oshiriladigan jarayon bo'lib, buning natijasida, tomonlar ehtiyojini qondirish maqsadida ixtiyoridagi narsadan vaz kechib, zarur bo'lgan narsaning o'rniga berishdi. Ayirboshlash kishining ehtiyoj bo'lgan buyumga ega bo'lish imkoniyati beradigan jarayondir. Natural ho’jalikning rivojlanib borishi, jamiyatdan mehnat taqsimotini shakllanishiga olib kelgan. Vaqt o'tishi bilan odamda o’rtasida mahsulot ayirboshlash jarayoni ishlab chiqarishning ixtisoslashuv jarayoni ro'y bera boshlagan. Xususan, pulning vujudga kelishida chorvachilikning dehqonchilikdan ajralib chiqishi, keyinchalik hunarmandchilikning shakllanishi juda muhim ahamiyat kasb etdi.

Ushbu davrda, odamlar o‘rtasida mahsulotlarni faol ayirboshlash jarayoni boshlandi. O‘sha davrdagi ayirboshlash munosabatlarini faollashishiga asosiy omillar sifatida quyidagilarni keltirish mumkin:

• 
  ishlab chiqarishning natural xo‘jalik shaklidan tovar ishlab chiqarish davriga o‘tishi;
  
• 
  ishlab chiqaruvchi sub’ektlarning bir – biriga o‘zaro bog‘liqligining vujudga kelishi;
  
• 
  ayirboshlash jarayonida tovarlar ekvivalentligining ta’minlanganligi.
  

3. 
   Pul muomalasini tartibga solishda tijorat banklariga qanday vazifalar yuklatiladi?
   

Pul muomalasini tashkil etish va tartibga solishda tijorat banklari quyidagi ishlarni amalga oshiradi:

1. 
   jismoniy shaxslarning bo‘sh pul mablag‘larini omonatlarga jalb qilishga, jismoniy shaxslar pul daromadlarining naqd pulsiz tartibda omonatlarga o‘tkazilishini kengaytirishga, tovar va xizmatlar uchun naqd pulsiz hisob – kitoblarni, shu jumladan bank kartalaridan foydalangan holda rivojlantirishga qaratilgan choralar ko‘radilar;
   
2. 
   yuridik shaxslar bilan kelishgan holda ularning kassalaridagi naqd pul qoldig‘i limitlari, pul tushumlarini bankka topshirish tartibi va muddatlarini belgilaydilar;
   
3. 
   naqd pul mablag‘larining har kuni kelib tushishi ustidan doimiy monitoringni amalga oshiradilar;
   
4. 
   haqiqatda tushgan tushumlar va berilgan naqd pullarning kassa aylanmalarining xomcho‘t hisob – kitoblaridan farq qilish sabablarini tahlil qiladilar hamda naqd pul tushumlarining ko‘payishini ta’minlash choralarini ko‘radilar.