Moliya va buxgalteriya hisobi” fakulteti

1-jadval

Davlat krediti va bank kreditining asosiy farqli jihatlari.⁴

	Davlat krediti	Bank krediti
Kredit munosabatlarida ishtirok etuvchi subyektlar	Davlat, tijorat banklari, aholi, ho`jalik yurituvchi subyektlar	Tijorat banklari, xo`jalik yurituvchi subektlari, aholi
Kreditdan foydalanish maqsadlari	Budjetning defitsitini moliyalashtirish uchun foydalanilishi, unda siyosiy ustkurtmalar va jamiyatning moliyaviy munosabatlarini bir qismini aks ettiruvchi budjet mablag‘lari xarakati bilan belgilanadi.	Ishlab chiqarish fondlarini doiraviy aylanishida va moddiy boyliklar yaratilishi ishtirok kiladi.
Kredit foizining asosiy manbalari bo‘yicha.	Budjetning daromadlari va mablag‘lari	ho`jalik subektlarining foydasi.

Davlat qarzlarini va uning foizlarini koplash manbalari sifatida budjet mablag‘lari kullaniladi. Davlat krediti milliy boylikning va yalpi ichki mahsulotning qiymatining ikkilamchi taqsimlanishini ta’minlaydi.

Davlat kredit munosabatlariga yalpi milliy mahsulotni birlamchi taqsimlash jarayonida shakillangan daromadlarning va pul fondlarining bir qismi tug‘ri keladi. Asosiy bunday moliyaviy resurslar aholi, korxona va muassasalarining bush turgan mablag‘lari bo`lib hisoblanadi.

Davlatning qo`shimcha moliya resurslarini shakillanishi- aholi, korxona va muassalarning vaktinchalik bush turgan pul mablag‘laridan jalib qilish davlat kredit munosabatlarining bir tomoni bo`lib hisoblanadi. Ikkinchi tomoni bu kushimcha jalb qilingan resurslar qaytarilishi, tulovchanligi bilan bog‘liq moliyaviy munosabatlar hisoblanadi. Jalb qilingan kredit resurslari bo‘yicha daromadlar budjetning daromadlari hisobiga kreditorlarga beriladi.

Davlat qimmatli qogozlari egalari doirasi soliq tulovchilarning doirasi bilan tug‘ri kelmaydi. Agarda shunday tasavvur kilsak, soliq tulovchilarning koptingenti qimmatli qog`ozlar egalari koptingentlar bilan teng bulsada, lekin ularning strukturaviy tug‘ri kelmasligi mavjud buladi; ya’ni xar bir qimmatli qog`ozlar egalaridan budjetga soliq tulovchilarning xajmi ularning davlat kredit munosabatlaridan olayotgan daromadlari darajasiga tug‘ri kelmaydi. Demak, davlat krediti munosabatlarining ikkinchi bir tomoni u qayta taqsimlash xarakteriga egaligidir.

Davlat krediti munsabatlarinig obyektiv asoslari, jamiyatning ehtiyojlarini kondirish miqdori va davlat budjet daromadlarini bunday ehtiyojlarni tulakonli kondirish imkoniyatining doimiy ravishda mavjud bulmaslik bilan bog‘liq ziddiyatlar bilan belgilanadi.

Iqtisodiyotni tartibga solish, davlatning ijtimoiy siyosati, mamlakat mudofasi bo‘yicha xarajatlarva boshqarish funksiyalarni amalga oshirish juda katta miqdordagi markazlashgan pul mablag‘larini talab kiladi. Shuningdek, davlat budjetining daromadlari yoki bulmasa soliqqa tortish darajasi Uzbekiston Respublikasida urnatilgan qonunchilik bo‘yicha aniq miqdorlarda cheklangan. Shuning uchun ham davlat bunday xarajatlarni moliyalashtirish uchun aholi, korxona va tashkilotlar pul mablag‘laridan foydalanadi.

3.