“Moliya” kafedrasi


narxlar asosiyda qayta baholash



Download 3,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet121/271
Sana23.07.2021
Hajmi3,45 Mb.
#126499
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   271
Bog'liq
Moliya umk

narxlar asosiyda qayta baholash deb nom olgan (marking to market). 
 
1-nazorat uchun savol 
      Kompaniya  aksiyalarining  bozor  bahosi,  odatda,  ularning  balans  qiymati 
(bahosi)dan farq qilishining sabablari nimada? 
 
2. Foydaning buxgalteriya va iqtisodiy mezonlari 
 
Bozor  va  balans  bahosi  (qiymati)  o‘rtasidagi  farq  foyda  to‘g‘risidagi 
tasavvurga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Umumqabul qilingan ma’noda foyda – bu 
Siz ma’lum vaqt oralig‘ida sarflashingiz mumkin bo‘lgan summa bo‘lib, shu bilan 
birga, mazkur vaqt boshidagi boyligingiz darajasi saqlab qolinadi. Boshqacha qilib 
aytganda,  foyda  –  bu  kelib  tushgan  va  Siz  sarflashingiz  mumkin  bo‘lgan  pul 
mablag‘i  hajmi  bo‘lib,  natijada  muayyan  davr  oxiriga  kelib,  shu  davr  boshida 
qancha pulingiz bo‘lgan bo‘lsa, ixtiyoringizda shuncha pul qoladi. Keng ma’noda 
iqtisodiyot bo‘yicha Nobel mukofoti laureati, taniqli ingiz iqtisodchisi Jon R. Xiks 
(John R. Hicks) o‘zining mazkur muammoga bag‘ishlangan klassik asari “Qiymat 
va kapital”da (Value and Capital) aynan shu ta’rifdan foydalangan va zamonaviy 
iqtisodchilar ham aynan shu ta’rifdan foydalanib kelmoq-dalar
76
. Bu o‘rinda shuni 
ham  qayd  etish  lozimki,  yuqoridagi  tarzda  buxgalteriya  hisobida  qabul  qilingan 
foydaga berilgan ta’rif (income, earnings, profits) aksiyalarning bozor kursi oshishi 
yoki  pasayishi  yoki  ma’lum  vaqt  (davr)da  mulk  bahosi  o‘zgarishi  sababli 
olinmagan foyda yoki ko‘rilgan zararlarni e’tiborga olmaydi.  
                                                           
76
 J. R. Hicks, Value and Capital, 2-nashr (New York: Oxford University Press, 1946), 172-b.
 


99 
 
Misol  tariqasida  quyidagi  vaziyatni  ko‘rib  chiqishni  taklif  etamiz.  Faraz 
qilaylik, Sizning  yil mobaynida olgan sof  mehnat haqingizning umumiy  summasi 
10,0  mln.  so‘mni  tashkil  etadi  va  Siz  bu  summani  oilan-gizni  boqishga 
sarfladingiz.  Ammo,  shu  bilan  birga,  aktivlaringizning  umumiy  qiymati  6,0  mln. 
so‘mga pasayib ketdi, deylik. Umuman olganda, hech bir buxgalter bu pasayishni 
e’tiborga  olmagan  bo‘lar  edi.  Chunki  bu  zarar  potensial  xarakterga  ega.  Sababi, 
Sizning  aktivlaringiz  sotilmagan  edi.  Bir  vaqtning  o‘zida,  har  qanday  iqtisodchi 
Sizga  qiymat  kamayishini  foy-dangiz  hisoblanayotganida  inobatga  olinishi 
kerakligi aytgan bo‘lur edi. Chunki u oilangizning iste’mol imkoniyatlariga ta’sir 
qiladi. Axir endi bu imkoniyat yil boshidagiga nisbatan 6,0 mln. so‘mga qisqardi-
ku!  Demak,  iqtisodchining  nuqtai  nazaridan  qaraganda  Sizning  sof  foydangiz 
hammasi bo‘lib 4,0 mln. so‘mni tashkil etgan.  
Bundan  tashqari,  buxgalteriyada  foyda  hisoblanayotganda  garchi  soliqqa 
tortish maqsadida foydadan chegirib qolish sifatida qarz olingan kapital bo‘yicha 
foizlarni  to‘lash  bilan  bog‘liq  xarajatlarni  hisobga  olish  mumkin  bo‘lsa-da,  shu 
bilan  birga,  xususiyatiga  ko‘ra  xuddi  shunday  xarajat  -  sarflangan  o‘z  kapitalini 
hisobga olish mumkin emas. Masalan, firma 20,0 mln. so‘m miqdorida foyda oldi, 
ammo  shu  bilan  birga  u  o‘z  faoliyatini  moliyalashtirish  maqsadida  500,0  mln. 
so‘mlik aksiyadorlik kapitalidan foydalanganligi uchun 10% ga teng daromadlilik 
stavkasidan  kelib  chiqqan  holda  xarajat  qildi,  deylik.  Bu  holda  iqtisodiy  nuqtai 
nazardan u 30,0 mln. so‘m miqdorida zarar ko‘rgan (ya’ni 20,0 mln. so‘m – 500,0 
mln.  so‘m  x  0,10  =  -  30,0  mln.  so‘m).  Bu  buxgalteriya  nuqtai  nazaridan  foyda 
ijobiy  bo‘lgan  holda,  firma  o‘zining  asosiy  xarajatlarini,  shu  jumladan,  o‘z 
aksiyadorlik  kapitalidan  foydalanish  bo‘yicha  xarajatlarni  qoplashga  qodir 
bo‘lmagan vaziyatga yaqqol misol bo‘la oladi
77


Download 3,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish