“Moliya” kafedrasi


firmaning  ishbilarmon  sifatida  obro‘si



Download 3,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet120/271
Sana23.07.2021
Hajmi3,45 Mb.
#126499
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   271
Bog'liq
Moliya umk

firmaning  ishbilarmon  sifatida  obro‘si  (goodwill)  deb  ataladi.  Firmaning 
ishbilarmon sifatida obro‘si – bu u sotib olingan bozor qiymati (bahosi) va uning 
balans  qiymati  (bahosi)  o‘rtasidagi  farqdan  iboratdir.  Ammo,  yuqorida  tilga 
olingan,  buxgalteriya  balansida  aks  ettiriladigan  nomoddiy  aktivlardan  farqli 
o‘laroq, ko‘plab boshqa aktivlar borki, ular buxgalteriya balansida qayd etilmaydi.  
Bundan  tashqari, buxgalteriya  balanslarida  firma  uchun  iqtisodiy  ahamiyatga 
ega bo‘lgan uning ko‘plab majburiyatlari aks ettirilmaydi. Masalan, balansda firma 
sud  jarayonida  javobgar  sifatida  qatnashayotgani  o‘z  ifodasini  topmaydi.  Bunday 
shartli  majburiyatlarning  mavjudligi  va  ularning  hajmi,  nari  borsa,  moliyaviy 
hisobotga ilovada ko‘rsatiladi.  
Keling, endi moliyaviy qarorlar qabul qilish jarayonida baho (qiymat)larning 
qaysi biri inobatga olinishi kerakligini ko‘rib chiqamiz – bozor bahosi (qiymati)mi 
yoki  balans  bahosi  (qiymati)?  Deyarli  barcha  hollarda  bozor  bahosi  (qiymati) 
hisobga olinadi. Masalan, faraz qilaylik, “Alfa” kompaniyasi bundan uch yil avval 
39,0 mln. so‘mga kompyuterlar uchun sistema bloki korpuslari ishlab chiqaradigan 
uskuna  sotib  oldi  va  bugungi  kunga  kelib,  ushbu  uskunaning  balansi  qiymati 
(bahosi) uch yillik amortizatsiyani inobatga olganda 26,0 mln so‘mga teng. Ammo, 
zamonaviy ishlab chiqarish jarayonida yuz berayotgan kompyuter korpuslari ishlab 
chiqarish  texnologiyasidagi  o‘zgarishlar  sababli  ushbu  uskunaning  bozor  qiymati 
(bahosi) 12,0 mln so‘mdan oshmaydi.  
Endi  faraz  qiling,  Siz  eski  uskunani  zamonaviy  uskunaga  almashtirish 
to‘g‘risida  qaror  qabul  qilishingiz  kerak.  Xo‘sh,  bunda  taqqoslash  uchun  qaysi 
qiymat  (baho)ni  inobatga  olish  kerak?  Agar  soliq  to‘lash  masalasini  hisobga 
olmasak, bizga iqtisodiy nazariyaning asosiy prinsiplaridan ma’lumki, aktivlarning 
haqiqiy  qiymati  (bahosi)ni  hammadan  aniq  ulardan  foydalanishning  eng  yaxshi 
muqobil varianti ko‘rsatib beradi. Ayonki, ushbu muqobil qiymat (baho) balansda 
ko‘rsatilgan qiymat (baho)ga nisbatan uskunaning bozor qiymati (bahosi)ga (12,0 
mln so‘m.) eng yaqin qiymat (baho)dir.  
Boshqa  bir  misol.  Bu  safar  pech  ishlab  chiqarish  uchun  mis  tovar-moddiy 
zaxiralari  bilan  bog‘liq  vaziyatni  ko‘rib  chiqamiz.  Aytaylik,  yil  boshda  Siz  mis 
uchun  29,0  mln.so‘m  to‘ladingiz.  Ammo  bugungi  kunga  kelib,  uning  bozor 
qiymati  (bahosi)  60,0  mln.  so‘mgacha  ko‘tarildi.  Navbatdagi  ishlab  chiqarish 
qarorini  qabul  qilishda  ushbu  ko‘rsatkichlarning  qaysi  biriga  asoslanish  to‘g‘ri 
bo‘ladi?  Bu  holda  ham  dastlabki  narx  (29,0  mln.  so‘m)  e’tiborga  olinmaydi.  Bu 
paytga  kelib  Siz  misni  sotib  yuborgan  bo‘lishingiz  mumkin.  Yangi  partiyani  esa 


98 
 
faqat 60,0 mln. so‘mga sotib olsangiz bo‘ladi. Shunday qilib, sotib olingan metalni 
ishlatar  ekansiz,  aslida  Siz  ishlab  chiqa-rishda  haqiqiy  bahosi  60,0  mln.so‘m 
bo‘lgan resursni sarflaysiz.  
Vaziyatga  qarab,  bozor  qiymati  (bahosi)  va  balans  qiymati  (bahosi) 
o‘rtasidagi  farq  juda  katta  bo‘lishi  mumkin.  Masalan,  agar  so‘z  pul  mablag‘lari 
to‘g‘risida ketsa, farq deyarli bo‘lmaydi. Asosiy vositalar, ya’ni zavod inshootlari 
va  uskunalari  to‘g‘risida  ketganda  esa,  farq  juda  katta  bo‘lishi  mumkin.  Aslida 
shunday  bo‘ladi  ham.  Demak,  aktivlarning  bozor  va  balans  qiymati  (bahosi) 
o‘rtasidagi farq to‘g‘ridan-to‘g‘ri aktivlar turiga bog‘liq va moliyaviy qaror qabul 
qilish  jarayonida,  mumkin  bo‘lsa,  ularning  aynan  bozor  qiymati  (bahosi)ni 
inobatga olish kerak. 
Shuni  alohida  qayd  etish  kerakki,  so‘nggi  yillarda  buxgalterlar  hisobotlarni 
ko‘proq  aktivlar  va  majburiyatlarning  bozor  qiymati  (bahosi)  asosida  olib 
bormoqdalar. Bu esa buxgalteriya ma’lumotlaridan moliyaviy qaror qabul qilishda 
foydalanish 
mumkinligidan 
dalolat 
beradi. 
Shu 
nuqtai-nazardan, 
korporatsiyalarning pensiya fondlariga kirgan aktivlari bugungi kunda balanslarda 
dastlabki  sotib  olingan  qiymati  (bahosi)  bo‘yicha  emas,  balki  o‘zining  bozor 
qiymati (bahosi) bo‘yicha aks ettirilishini aytishning o‘zi kifoya. Amaliyotda bozor 
narxlarining  joriy  o‘zgarishini  qayd  qilish  va  ular  asosida  hisobot  tuzish  uchun 
firmaning  aktivlari  va  majburiyatlarini  har  kuni  qayta  baholash  jarayoni  joriy 

Download 3,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish