|
Tijorat banklarining investitsion faoliyati samaradorligini oshirish yo'llari
Hozirgi vaqtda kredit resurslarini ishlab chiqarishga yo'naltirish tizimining samaradorligini oshirishda tijorat banklarining foiz siyosati muhim rol o'ynaydi, ular investitsiya kreditlarini berish ham bank, ham qarz oluvchi uchun foydali bo'lishi uchun tuzilgan bo'lishi kerak. Rivojlanishga muhtoj bo'lgan kreditlashning muhim va istiqbolli yo'nalishlari sindikatlashtirilgan va ipoteka kreditlaridir.
Investitsiyalarni moliyalashtirishda lizing sifatida banklarning kredit vositalaridan foydalanish juda cheklanganligicha qolmoqda. Shu bilan birga, lizing investitsiya resurslarini jalb qilish va investitsiya faolligini oshirishning muhim vositalaridan biriga aylanishi mumkin, korxonalarning cheklangan likvidligi ishlab chiqarishni keng ko'lamda rivojlanishiga to'sqinlik qiladigan sharoitda bank kapitali ishlab chiqarish bilan aloqalarni mustahkamlash vositasi bo'lib xizmat qilishi mumkin va banklar xatarlarni diversifikatsiya qilish zaruratiga duch kelmoqdalar. ularning ishonchliligini oshirish uchun investitsiya sohalari. Banklar uchun lizing operatsiyalari aktivlarni taqsimlashning jozibador shakli bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, bank to'g'ridan-to'g'ri lizing beruvchi sifatida ham, lizing bitimini moliyalashtiruvchi tomon sifatida ham qatnashishi mumkin.
Hozirgi vaqtda lizing operatsiyalari faqat ba'zi banklar, asosan yirik banklar tomonidan amalga oshiriladi. Bugungi kunda yirik banklarda ixtisoslashgan lizing kompaniyalarining katta qismi faoliyat ko'rsatmoqda. Lizing operatsiyalarining ma'lum bir o'sishiga qaramay, banklarning umumiy investitsiyalaridagi lizing ulushi 1% dan kam.
Tijorat banklarining qimmatli qog'ozlarga va korxonalar aktsiyalariga investitsiyalar singari investitsiya faoliyatining bunday shakli ahamiyatsiz. Bankning korporativ qimmatli qog'ozlarga qo'ygan investitsiyalari umumiy aktivlardagi ulushi 5 foizdan oshmaydi.
Banklarning nodavlat korxonalari va tashkilotlari aktsiyalariga (boshqa aktsiyalar) investitsiyalari tarkibida spekulyativ investitsiyalar yuqori ulushga ega. Biroq, so'nggi yillarda spekulyativ investitsiyalar ulushining kamayishi va investitsiyalar uchun sotib olingan aktsiyalar ulushining o'sishi kuzatilmoqda.
Kredit tashkilotlari (rezidentlar va norezidentlar) aktsiyalariga investitsiyalarni amalga oshirishda banklar asosan investitsiya maqsadlarini ko'zlaydilar. Investitsiyalar uchun sotib olingan aktsiyalarning umumiy investitsiyalardagi ulushi 85% dan 90% gacha. Banklarning sho'ba va filiallardagi ishtiroki tobora o'sib bormoqda. Bu, birinchi navbatda, moliyaviy biznesning rivojlanishiga bank qo'yilmalarining o'sishi va moliyaviy tuzilmalar integratsiyasining o'sib borayotgan tendentsiyasini aks ettiradi. Ushbu tendentsiya kredit tashkilotlarining qo'shilishi va sotib olinishi, kichik va o'rta banklarning yirik banklar qatoriga filiallari sifatida qo'shilishi, banklarning bir-birining kapitalida o'zaro ishtiroki o'sishi, kartel shartnomalari tuzish, bank konsorsiumlari va xoldinglarni tashkil etish jarayonlarida kuzatilmoqda.
Qiyin iqtisodiy vaziyatda barqarorlikni ta'minlash va sa'y-harakatlarni birlashtirish zaruriyati moliyaviy tuzilmalarning o'zaro ta'sirini kuchaytirish muhim, ammo yagona shart emas edi. Spekulyativ moliyaviy vositalardan foydalanish imkoniyatini qisqartirishda aktivlarni istiqbolli taqsimlash muammolarini hal qilish moliyaviy biznesga investitsiyalar bo'lgan ishonchli va eng ko'p nazorat qilinadigan investitsiya usullarini tanlashni aniqlaydi. Shu bilan birga, moliyaviy tuzilmalarning integratsiyalashuvi iqtisodiyotning real sektoriga investitsiya kiritishning eng muhim shartlaridan biridir, chunki kam quvvatli banklar asosida eng qulay sharoitlarni yaratishda ham ishlab chiqarishga keng ko'lamli investitsiyalarni ta'minlash imkoni bo'lmaydi.
Ta'kidlash kerakki, mahalliy amaliyotda, tijorat banklarining sanoat investitsiyalarini rivojlantirishni rag'batlantiruvchi mexanizmlar mavjud emas. Rossiyada qarz mablag'larini zaxiralashning imtiyozli tartibi, real investitsiya loyihalari uchun tijorat banklarini qayta moliyalashtirish uchun maxsus shartlar kabi umum qabul qilingan hujjatlardan foydalanilmaydi. Tijorat banklarining asosiy qismini investitsiya jarayoniga jalb qilish imkoniyatini beradigan iqtisodiy sharoitlar mavjud emasligi sababli, faqat bir nechta banklar ishlab chiqarish investitsiyalarini amalga oshirmoqdalar, ularning umumiy hajmi nafaqat iqtisodiyotning ehtiyojlari, balki bank tizimining mavjud investitsion salohiyati bilan taqqoslanmaydi.
Investitsiyalarni rag'batlantirish va sug'urta qilish tizimini yaratish bank tizimining investitsion faolligini oshirishda katta ahamiyatga ega. Banklar uchun yuqori kredit va investitsiya investitsiyalash xavfi yuqori bo'lgan investitsiya loyihalariga uzoq muddatli kreditlar berish shartlaridan biri bu davlat kafolatlarining mavjudligidir. Tijorat banklarining ishlab chiqarish investitsiyalarini ko'payishiga olib keladigan chora-tadbirlar qatorida, iqtisodiyotning real sektoridagi investitsiyalar ulushiga va imtiyozli soliqqa tortish darajasiga qarab iqtisodiy me'yorlarni tabaqalashtirish ham bo'lishi mumkin.
Oldingi tartibga solish tizimini iqtisodiy siyosatning belgilangan ustuvorliklariga muvofiq ravishda qayta ko'rib chiqish bank sektoriga ta'sir qilish shakllari va usullarini o'zgartirishni, bank tizimini iqtisodiyotda investitsiya funktsiyalarini amalga oshirish vazifalarini hisobga olgan holda bank tizimini qayta tuzishni o'z ichiga oladi. Qayta tashkil etilgan bank tizimi yuqori ishonchlilik, boshqaruvchanlik va investitsiyalarga yo'naltirilganlik talablariga javob berishi, ishlab chiqarish sohasi uchun foiz stavkalari darajasida kredit resurslarini etkazib berishning zarur darajasini kafolatlashi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
