Молия” кафедраси ҳ.Ҳ. Имомов “давлат қарзларини бошқариш” фани бўйича

4-жадвал.

АҚШ давлат бюджети 1960-1989- йиллар¹⁴

ЯИМ нисбатан %

	1960-1969	1970-1979	1980-1988	1989
Ҳаражатлар	19,0	20,5	23,1	22,2
Фоиз тўловлари	1,3	1,7	2,9	3,3
Даромадлар	18,2	18,4	19,0	19,2
Тақчиллик	0,8	2,1	4,1	3

Бу жадвал бюджет тақчиллиги кўрсаткичлари (фискал йиллар бўйича бирлаштирилган бюджет, ЯИМга нисбатан фоиз ҳисобида).

Бюджет тақчилилигини 2 турини бир-биридан фарқлаш лозим: бирламчи, ёки фоизсиз, тақчиллик ва давлат қарзлари бўйича фоизлар тўловлари.
Умумий тақчиллик = бирламчи тақчиллик + фоиз тўловлари.
Бирламчи тақчиллик (ёки ижобий қолдиқ) фоиз тўловларидан ташқари, барча давлат ҳаражатларидан давлат даромадларини айирилганига тенг. Бирламчи тақчиллик фоизсиз тақчиллик ҳам деб аталади.
Бирламчи тақчиллик = фоизсиз ҳаражатлар - умумий даромадлар.
Юқоридаги иккала кқрсатгич орасидаги фарқ давлатнинг бюджет бўйича қарзини акс эттиради. Агар қарз ёпилмаган бўлса, унда фоиз тўлаш лозим бўлади. Бирламчи актив қолдиққа нисбатан қарзлар бўйича фоиз тўловлари юқори бўлса, унда умумий бюджет тақчиллиги бўлади.
Бу жадвал юқорида кўриб ўтилган вақт оралиғида умумий тақчиллик ва унинг икки компонентини кўрсатади.

5-жадвал.