Moliya instituti I. Ochilov

Tayanch so’z va iboralar

Nomoddiy aktiv	Nou-xau
Franshiza	Savdo belgisi
Gudvill

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Nomoddiy aktivlar deb nimaga aytiladi ?
   
2. 
   Nomoddiy aktivlarning qanday turlari mavjud ?
   
3. 
   Nomoddiy aktivlar qanday baholarda baholanadi ?
   
4. 
   Nomoddiy aktivlar harakati bilan bog’liq muomalalar buxgalteriya hisobida qanday aks ettiriladi ?
   
5. 
   Nomoddiy aktivlarga eskirish hisoblashda qaysi usullar qo’llaniladi ?
   

Adabiyotlar: 3, 4, 6, 8, 10, 13.

3. 
   - BOB. UZOQ MUDDATLI MOLIYAVIY INVESTITSIYALAR
   

HISOBI

1. 
   Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarning mohiyati va ularni hisobga olishning vazifalari
   

Bozor iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan korxona, tashkilot va muassasalarda mavjud mablag’lardan samarali foydalanish, korxona ixtiyoridagi aktivlarning samaradorligini maksimal darajada ko’tarish asosiy vazifa bo’lib hisoblanadi. Chunki mablag’lardan samarali foydalanish korxona aktivlari unumdorligini oshirishda va bu orqali maksimal darajada foyda olishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Iqtisodiyotni bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o’tkazish va tarmoqlar iqtisodini izchil rivojlantirish investitsiyalardan foydalanish samaradorligini oshirishga bevosita bog’liqdir. Bugungi kunda investitsiyalarni bozor iqtisodiyotiga moslashtirish va investitsion faoliyatni boshqarish o’zgacha yondoshishlarni talab etmoqda. Chunki xo’jalik yuritishning zamonaviy yo’lini tanlash investitsion siyosatni ham tubdan o’zgartirishni talab qiladi.

Investitsion siyosatni amalga oshirishda bozor munosabatlariga mos dastaklardan foydalanish, ya’ni investitsion jarayon qatnashchilarining huquq va majburiyatlarini belgilab berish; mamlakatda investorlar uchun to’laqonli raqobatni ta’minlash; moliyaviy, moddiy va aqliy boyliklarni boshqarishda batamom erkin harakat qilish va shunga tenglashtirilgan tadbirlarni amalga oshirishni talab etadi.

Investitsiya inglizcha investment so’zidan olingan bo’lib, sarmoya qo’yish degan ma’noni anglatadi. O’zbekiston Respublikasining «Investitsiya faoliyati to’g’risida»gi Qonunining 2- moddasiga binoan, investitsiyalar - iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy va nomoddiy ne’matlar hamda ularga doir huquqlar.
Investitsiyalarning iqtisodiy mazmuniga ko’ra quyidagi turlari mavjud:

• 
  Real investitsiyalar;
  
• 
  Moliyaviy invstitsiyalar;
  
• 
  Intellektual investitsiyalar.
  

Real investitsiyalar - bu korxona asosiy vositalarini vujudga keltirish va takror ishlab chiqarishga, shuningdek, moddiy ishlab chiqarishning boshqa shakllarini rivojlantirishga qo’shiladigan investitsiyalardir. Buxgalteriya hisobida bu turdagi investitsiyalar kapital qo’yilmalar sifatida e’tirof etiladi.
Moliyaviy investitsiyalar - daromad olish (xuddi foizlar, royalti, dividendlar va ijara haqi singari) va asosiy kapital qiymatini ko’paytirish maqsadida uning tasarrufida bo’lgan korxona aktivlaridir.
Intellektual investitsiyalar - bu korxonaning intellektual boyliklarni xarid qilishga sarflagan mablag’laridir.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy investitsiyalar muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Moliyaviy investitsiyalar yuridik va jismoniy shaxslarning ixtiyorida mavjud bo’lgan bo’sh pul mablag’laridan samarali foydalanishni ta’minlaydi.

Moliyaviy investitsiyalar muddatiga ko’ra qisqa muddatli va uzoq muddatli bo’ladi.
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar - bu uzoq muomala muddatiga ega (12 oydan ortiq) aktivlarning sotib olinishiga oid investitsiyalardir.
Qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar - o’zida muomala muddati 12 oydan oshmaydigan, engil sotiladigan moliyaviy aktivlarning xarid qilinishiga oid investitsiyalardir.
Uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishning vazifalari quyidagilardir:

• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni va ular bo’yicha olingan daromadlarni o’z vaqtida va to’g’ri aniqlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar uchun ajratilgan mablag’larni o’z vaqtida hisobdan chiqarishni ta’minlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishda BHMAlarini keng qo’llash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlarning korxona moliyaviy natijalarida aks ettirilishini ta’minlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlardan byudjetga tegishli qismini amaldagi me’yoriy hujjatlarga, Soliq Kodeksining talabiga muvofiq to’g’ri hisoblashni tashkil qilish, byudjetga tegishli qismini o’z vaqtida o’tkazishni ta’minlash;
  
• 
  uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar hisobiga kelib tushgan mablag’lardan korxonani kengaytirish, rivojlantirish va korxona jamoasi ehtiyoji uchun ishlatishni ta’minlash.
  

2.