«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

3/2022
Статистика иши
сон Фармонининг “Миллий иқтисодиётни жадал ривожлантириш ва юқори ўсиш 
суръатларини таъминлаш”га бағишланган 3-устувор йўналишида “Қишлоқ 
хўжалигини илмий асосда интенсив ривожлантириш орқали деҳқон ва фермерлар 
даромадини камида 2 баравар ошириш, қишлоқ хўжалигининг йиллик ўсишини
камида 5 фоизга етказиш” вазифалари белгилаб берилган.
Ўзбекистон Республикасида статистика маълумотларининг сифати ва 
ишончлилигини ошириш ижтимоий-иқтисодий жараёнларни, шу жумладан, 
халқаро ташкилотларнинг махсус нашрлари ва маълумотлар базаларида холис ва 
ишончли акс эттириш бугунги куннинг долзарб масалаларидан бири ҳисобланади.
Шу билан бирга, “статистика маълумотлари сифатини яхшилаш, статистика 
кўрсаткичларининг маълумот базаларини яратиш, халқаро андозаларга 
мослаштириш, ижтимоий-иқтисодий соҳаларда статистиканинг замонавий 
усулларини жорий этишни тақазо этади”[1, 1-бет].
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили
Анкета-сўровнома ўтказиш усули даставвал психология илмида пайдо 
бўлган. Психологияда анкета-сўровнома ўтказиш усулини биринчилардан бўлиб 
инглиз олими Ф.Гальтон ўз тадқиқотларида ақлий хислатларнинг юзага келиши 
манбаларини ўрганиш мақсадида жорий этган
. Ундан сўнг хорижий психолог-
олимлар С.Холл, А.Бине, Г.М. Андреева, Э. Ноэль томонидан анкета сўровномалари
ўтказишнинг амалий технологияси тадқиқотларда фойдаланиш учун татбиқ этила 
бошлади. 
Муаллиф У. Худойбердиевнинг фикрича, “Анкета орқали кузатишда эса,
маълум доирадаги шахсларга махсус анкеталар (сўровномалар) берилади ёки
матбуотда эълон қилинади. Бу анкеталар саволларига жавоблар ёзиш ихтиёрий
бўлиб, кўпинча у – бу ҳодисаларга жамоатчилик фикрини аниқлашда кўп 
қўлланади”[4, 27-бет]. 
Н.М Соатов ва Г.Н. Тиллахўжаеванинг қайд этишича “Анкета орқали 
кузатишнинг моҳияти шундаки, унда тегишли саволлар ёзилган варақалар 
жавоб ёзиб юборишни илтимос қилиб респодентлар орасида тарқатилади. Аммо 
варақларни тўлдириш ихтиёрий бўлгани учун одатда тарқатилган анкеталарни 
фақат бир қисми жавоби билан қайта олинади. Натижада қисман кузатишга эга 
бўламиз” [5, 40-бет]
Х. Шодиев ва И. Ҳабибуллаевнинг фикрича, “Анкета орқали кузатишда саволлар
ёзилган варақалар кузатиш бирликларига тарқатилиб, улар тўлдирилгандан
сўнг йиғиштириб олинади ва умумлаштирилади. Бундай кузатиш жамоатчилик
фикрини аниқлашда ва, айниқса, бозор иқтисодиёти шароитида айрим ҳодиса
ва воқеалар бўйича махсус мустақил экспертларнинг фикрларини билишда яхши 
натижа беради” [3, 43 бет]. 
Бугунги кунда амалий социологияда анкета сўровномаларини қўллаш усули
юқори савияда ташкил этилмоқда. Анкета-сўровномалари ғояси муаллифи

---

94