“moliya” fanidan O’quv-uslubiy majmua

Bu yerda: D_rs –daromadlilikning real stavkasi; N_fs – nominal foiz stavkasi;
I_d - inflyatsiya darajasi.
Ikkinchi formulaga bizning misolimizdagi ko‘rsatkichlarni qo‘yib, yana bir marotaba yillik real stavka 2,857%ni tashkil etishini tasdiqlashimiz mumkin:

^Drs ^{= (0,08 – 0,05) : 1,05 = 0,02857 = 2,857}

E’tibor bering, nominal ko‘rinishda ishonchli bo‘lgan, belgilangan daromadi bo‘lgan instrument (vosita) real ko‘rinishda ma’lum darajada risk tashiydi. Misol uchun, faraz qilaylik, bank omonatchilarga risksiz dollarli yillik 8%li foiz stavkasini taklif qilmoqda. Ayni vaqtda kelajakdagi inflyatsiya darajasi avvaldan noma’lumligi sababli, real ko‘rinishda pulni ushbu bank hisob raqamiga qo‘yish riskli bo‘ladi.
Agar taxmin qilinayotgan inflyatsiya darajasi yillik 5%ni tashkil etsa, daromadlilikning kutilayotgan real stavkasi yillik 2,857% bo‘ladi. Agarda inflyatsiya darajasi 5%dan yuqori bo‘lsa, daromadlilikning real stavkasi yillik 2,857%dan kam bo‘ladi.
Bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari darajasiga ta’sir etuvchi asosiy omillarni rasmli tarzda quyidagicha ko‘rsatish mumkin (10-rasm):
Demak, rasmdan ko‘rinib turibdiki, bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari darajasiga ta’sir etuvchi asosiy quyidagi to‘rtta omil mavjud:

• 
  ishlab chiqarish vositalarining samaradorligi - shaxta, to‘g‘on, yo‘l, ko‘prik, zavod, mashinalar va tovar-moddiy zahiralarga qo‘yilgan mablag‘-lardan kutilayotgan daromadlilik stavkasi;
  
• 
  ishlab chiqarish vositalarini ishlatish samaradorligiga nisbatan noaniqlik darajasi;
  
• 
  odamlarning vaqtinchalik afzal ko‘rishi – odamlar qanchalik darajada tovar va xizmatlarni iste’mol qilishni ertaga emas bugun xohlaydilar;
  
• 
  
  
  
  
  riskni yoqtirmaslik – investitsiya bo‘yicha riskni qisqartirish maqsadida yuqori daramadlilikdan voz kechishga rozi odamlar soni.
  

10-rasm. Bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari darajasiga ta’sir etuvchi asosiy omillar