4 . Kapital strukturasi nazariyasi Biz bu moliyalashtirish manbalari ro’yxatini moliyaviy struktura deb ataymiz. Masalan, 7 jadvalda turli manbalar hisobiga moliyalashtirilgan $300 qiymatidagi aktivlarga ega firmaning bugalteriya balansini ko’rishimiz mumkin. Jadvalga ko’ra firma o’z kapitalini $80 qiymatidagi joriy majburiyatlar (1 yil yoki undan kam bo’lgan muddat ichida to’lanishi kerak bo’lgan qarzlar), $70 miqdorida uzoq muddatli qarzlar, $50 ga imtiyozli aksiyalar va qolgan $100 ni oddiy aksiyalar hisobiga moliyalashtirgan. Firmaning ayrim joriy majburiyatlari uning kundalik ish faoliyati natijasida tabiiy ravishda yuzaga kelishini unutmaslik lozim. Biz to’lanishi kerak bo’lgan hisoblar va tan olingan xarajatlarni nazarda tutmoqdamiz. Masalan, firma o’z ta’minotchisiga qo’shimcha birlikda inventarlarni yetkazib berishini buyurtma qilsa bu jarayon firmaga avtomatik ravishda kredit bo’lib yoziladi va buxgalteriya balansida to’lanishi kerak bo’lgan hisoblar deb qayd etiladi. Moliyaviy struktura Kapital struktur asi 223 Shuningdek, firma doimiy ravishda vaqti-vaqti bilan foiz va boshqa xarajatlarni tan olib boradi lekin ularni aniq bir davrda (masalan, har yarim yilda) to’laydi. Bu tan olingan xarajatlar kunlik ish faoliyati davomida tabiiy ravishda yuzaga keladigan firmaning majburiyatlarini aks ettiradi. To’lanishi kerak bo’lgan hisoblar va tan olingan xarajatlar ularning paydo bo’lishiga sabab bo’lgan operatsiyalar natijasida avtomatik ravishda yuzaga kelganligi uchun, bunday majburiyatlar biz bu bobda bevosita ko’rib chiqishimiz shart bo’lgan kategoriyalar hisoblanmaydi. Aniqroq aytganda, biz firma tomonidan ixtiyoriy menejmentni talab etadigan firmaning moliyaviy strukturasi qismiga diqqat qaratamiz. Biz buni firmaning kapital strukturasi deb ataymiz. 7 jadvalda moliyaviy struktura jami bo’lib $300 qiymatidagi majburiyatlar va buxgalteriya balansining o’ng tomonida joylashgan o’z kapitalidan tashkil topgan. Bunda kapital strukturasi to’lanishi kerak bo’lgan hisoblar va tan olingan xarajatlarni istisno etgan holda, jami bo’lib $275 ni tashkil qiladi. Firmaning moliyaviy strukturasi va kapital strukturasi o’rtasidagi bog’liqlik quyidagi tenglama orqali ifodlanishi mumkin:
Kapital strukturasining ahamiyati U firma uchun moliyaviy kapitaldan foydalanish xarajatlarini minimallashtirishga urinishda iqtisodiy ahamiyat kasb etadi. Kapital bahosi ham, ishlab chiqarish xarajatlari kabi boshqa xarajatlar ham umumiy bir xususiyatga ega bo’lib, ular oddiy aksiyadorlarga to’lanadigan pul ko’rinishidagi dividendlar miqdorini qisqartirishi mumkin. Mustaqillik yondashuvi Nobel mukofotiga sazovor bo’lgan ikki iqtisodchi - Franko Modigliani va Merton Miller (bunday keyin MM deb ataymiz) biznes dunyosi haqidagi eng tor ma’nodagi farazlardan foydalangan holda kapital strukturasi haqidagi qarorning ahamiyatini tahlil qilishgan. Ayniqsa, MM firmaning investitsiya siyosati (ya’ni, u amalga oshirishi mumkin bo’lgan investitsiya to’plami) va dividend siyosati(aksiyadorlarga to’lanadigan firma foydasi miqdori) o’zgarmasligi, ya’ni ular firmaning kapital strukturasi borasidagi qarorlari ularga ta’sir qilmasligini ta’kidlab o’tgan. Ular keyinchalik ko’plab farazlarga asoslangan holda, firmaning kapital strukturasidagi nisbat firmaning kapital bahosi yoki uning oddiy aksiyalari qiymatiga ta’sir o’tkazmasligini ko’rsatib bergan. Bu yondashuv ba’zan kapital strukturasi mustaqilligi deb ham ataladi, chunki firmaning qiymati uning qanday moliyalashtirilganiga bog’liq emas (mustaqil). MM ning mustaqillik g’oyasi asosida yotuvchi asosiy farazlar quyidagilarda aks etgan: 1. Korporativ foyda soliqqa tortilmasligi kerak 2. Kapital strukturasi faqatgina aksiyalar va obligatsiyalardan tashkil topadi. 3. Investorlar sof operativ foydani (bu biz oldinroq fikr yuritgan FSTD dir) prognoz qilishda bir tomonlama yondashadilar. 4. Aksiyalar va obligatsiyalar mukammal va to’yingan bozorlarda savdo qilinadi Bunday bozor holatida, “Firma o’z fondlarining jami qiymatiga foydalanilayotgan moliyalashtirish manbalari tarkibini o’zgartirish orqali (ijobiy yoki salbiy) ta’sir eta oladimi?” degan savolning javobi – yo’q (ta’sir eta olmaydi).
XULOSA. Xulosa o’rnida, Modigliani va Miller gipotezasi yoki MM qarashida ta’kidlab o’tilgan mukammal iqtisodiy dunyoda firmaning bozordagi aksiyalari jami qiymatiga buxgalteriya balansining o’ng tomonidagi joylashuv ta’sir qilmaydi. Bu esa firmaning bozordagi oddiy aksiyalarining bozor qiymati va to’lanmagan qarzlarning yig’indisi kompaniya tomonidan qancha miqdorda qarz kapitalidan foydalanilganligidan qat’iy nazar doimo bir xil bo’lishini anglatadi.
