Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

N = YE x (U
1
 + U
2
) : 2 x B 
Bu yerda: 
N
– aylanma mablag’larning normativi; 

---

YE 
– aylanma mablag’larga bо‘lgan kunlik yehtiyoj; 
U
1
 + U
2
 – 
navbatdagi ikki mol yetkazib berishlarning 
kunlardagi uzunligi; 
B 
– aylanma mablag’ birligining bahosi. 
Aylanma mablag’larning har bir yelementlari bо‘yicha norma-tivning alohida
hisoblanishi natijasida xususiy normativlar vujudga kyeladi. О‘z navbatida, barcha xususiy 
normativlarni jamlash natijasida yig’ma normativ hosil bо‘ladi. 
Xom ashyo, matyeriallar va yarim tayyor mahsulotlarning alo-hida turlari bо‘yicha 
zaxiralarning kunlik normasi quyidagi zaxiralar summalarini inobatga olib о‘rnatiladi: 

transport zaxirasi; 

tayyorlov zaxirasi; 

texnologik zaxira; 

joriy zaxira; 

sug’urta zaxirasi. 
Transport zaxirasi Yukning yо‘ldagi kunlari va Shu Yuk uchun hujjatlarni tо‘lash va 
ularning harakatlanish kunlari sonini о‘z ichiga oladi. Tayyorlov zaxirasi qabul qilishni 
rasmiylashtirish, navlarga ajratish, ortish-tushirish, komplyektasiya qilish, moddiy resurslarni 
maxsus qayta ishlash va h.k.larga bog’liq. Bu zaxira mye’yor yoki haqiqatda sarflangan vaqt 
asosida о‘lchanadi. Texnolo-gik zaxira ishlab chiqarish texnologiyasiga bog’liq va texnologik 
mye’yorlar asosida hisoblanadi. 
Asos sifatida joriy maksimal ombor zaxirasi olinadi. CHunki u matyeriallarni navbatdagi 
ikki yetkazib berish intyervali о‘rtasida ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlay-di. 
Maksimal joriy zaxira matyeriallarga bо‘lgan о‘rtacha kunlik yehtiyoj va navbatdagi ikki mol 
yetkazib berish intyervali о‘rtasida-gi davomiylikning kо‘paytmasiga tyeng. Mehnat unumdorligi 
va ishlab chiqarish hajmining о‘sishi joriy ombor zaxirasining oshirilishini talab qiladi. 
Shuningdyek, maksimal joriy zaxira ishlab chiqarishning maromiyligini ta’minlash uchun har doim 
biroz о‘zgartirilishi kerak. Sug’urta zaxirasi ryezyerv sifatida, odatda, jo-riy ombor zaxirasining 50%i
doirasida qabul qilinadi. 
Shunday qilib, zaxiraning kunlik mye’’yori transport zaxi-rasi, tayyorlov zaxirasi, 
texnologik zaxira, joriy ombor zaxirasi va sug’urta zaxiralarining summasiga tyeng bо‘lgan 
summalar yi-g’indisidan iborat. 
Tugallanmagan ishlab chiqarish bо‘yicha aylanma mablag’larni mye’yorlashtirish 
buYumlarning guruhlari bо‘yicha amalga oshirila-di va u quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi: