Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

A
ам
 = T : Q
у
,
U
а
1
 = K
с
: A
ам
 
Bu yerda: 
A
ам
– aylanma mablag’larning aylanuvchanligi; 
T
– realizasiyadan olingan tuShum; 
Q
у
– aylanma mablag’larning yillik о‘rtacha
qoldig’i; 
U
а
1 – aylanma mablag’lar bir marta aylanishining 
uzunligi; 
K
с
– tahlil davridagi kunlar soni. 
Zaxiralarning aylanuvchanligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
A
з
 = T
см
: Q
зу
 
 

---

Bu yerda: 
A
з
– zaxiralarning aylanuvchanligi; 
T
см
– sotilgan mahsulot tannarxi; 
Q
зу
– zaxiralarning о‘rtacha qiymati.
Dyebitorlik qarzlarini tо‘lashning kunlardagi о‘rtacha davo-miyligi sotib oluvchilarning 
schyotlar bо‘yicha tо‘lash tyezligini aks yettiradi va u quyidagicha aniqlanadi: 
DQ
туд
 = DQ
с
 : T
к
 
Bu yerda: 
DQ
туд
– dyebitorlik qarzlarini tо‘lashning
kunlardagi о‘rtacha davomiyligi; 
DQ
с
– dyebitorlik qarzining о‘rtacha summasi; 
T
к
– realizasiyadan olingan kunlik о‘rtacha tuShum. 
Bu kо‘rsatkichning past darajasi XYUS dyebitorlardan pulni undirish bо‘yicha ishining 
samaradorligidan darak beradi. Biroq, ayrim hollarda, bu narsa XYUS kredit siyosatining haddan ziyod 
qattiqligini ham kо‘rsatib, realizasiya qilingan mahsulotlarning uncha katta bо‘lmagan qismi kreditga 
sotilganligini ham anglatadi. 
XYUS Moliyaviy-xо‘jalik faoliyati samaradorligini ta’min-lashda va Moliyaviy tahlilda 
sof aylanma kapitalni monitoring qilish muhim rol о‘ynaydi. Umumiy kо‘rinishda sof aylanma 
kapital aylanma aktivlar va qisqa muddatli majburiyatlar о‘rta-sidagi farqdan iborat. Qisqa 
muddatli passivlarning tarkibiy tuzilmasida kyelgusi davr daromadlari ham kiritilib, ular XYUS 
ning о‘zlik pul mablag’lari hisoblanadi. Shuning uchun ham, sof aylanma kapitalni quyidagicha 
aniqlash mumkin: