Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

4..Korxonalar tashqi iqtisodiy faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish usullari. 
Tashqi iqtisodiy faoliyatini davlatlarning savdo, iqtisodiyot, texnika, madaniyat, 
sayyoxlik soxalarida boshka davlatlvr bilan hamkorlikni rivojlantirishdan iborat. Bunday 
hamkorlikning asosiy xukukiy shakli xalqaro shartnomalar, xususan mazkur soxalarda davlatlar 
uzaro hamkorligining eng muxim tamoyillari va yo’nalishini belgilovchi kup tomonlama 
shartnomalardir. MDX katnashchisi bulgan davlatlarining tashqi iqtisodiy faoliyat soxasidagi 
hamkorligi tugrisida 1992 yil 15 mayda imzoldangan bitim bunga misol bula oladi. 
Davlat eng kulay tartibdan tashkari boshkacha imtiyozli tartib urnatish mumkin. 
Uzbekiston uz tashqi iqtisodiy stratyegiyasini amalga oshirish uchun ana Shu shakldan unumli 
foydalanmokda. Dunyodagi eng katta mamlakatlar bilan tovarlar va xizmatlar eksportini 
yengillashtiruvchi, chyet el investisiyalarni jalb kilishga yordam beruvchi shartnomalar 
imzolandi. Misol uchun:
1992 yil oktyabrida Amyerika chyet ellarga xususiy investisiya beruvchi koorporasiyasi 
(OPIK) bilan investisiyalarga kumaklashish xakida bitim imzolandi, bu bitim Amyerika 
kompaniyalarini Uzbekiston sarmoya sarflarida notijorat tavvakalchiligi buyicha kafolatlar bilan 
ta’minlanishi kerak. 
1993 yil noyabrida Uzbekiston Respublikasi bilan AKSH urtasidagi savdo 
munosabatlari xakida imzolangan xukumatlararo Bitim tomonlarning bir-biriga eng kulay sharoit 
yaratishlarini kuzda tutadi. 
1994 yilda Vashingtonda Uzbekiston Respublikasining xukumat dyelyegasiyasi 
sarmoyalarni rag’batlantirish va uzaro ximoya kilish tugrisida bitim imzolandi.1995 yil 20 
iYunda Vashingtonda Uzbekiston va AKSH xukumatlararo xujjat –xar ikkala davlat xududida 
fukorolarning erkin xarakat kilishlari tugrisida myemorandum imzolandi. 
Respublikadagi ikkita katta loyixani: Zarafshonda “NYUMONT MAYNING” 
kompaniyasi tomonidan tarkibida oltin bulgan ma’dan konini ishlash va Toshkyentda 
“INTYERNYEYSHNL TYELSYET” kompaniyasi, “Kamalak Tv” qo’shma korxonasi bilan 
birgalikda kabyelli tyelyevidyeniye shoxobchalarini tuzish va boshkarish loyixalarini sugurta 
qiluvchi chyet ellardagi xususiy investisiyalarni ximoya kilish korporasiyasi (OPIK) 
Uzbekistonda Amyerika kompaniyalari faoliyatini kullab-kuvvatlashda faol madad kursatmokda. 
Amyerika kompaiyalari tomonidan takliflarning asosiy kismi ma’dan resurslari, yokilgi 
kazib chiqarish,yirik loyixalarga bank kreditlari berish, respublikaga turli uskunalar yetkazib 
berish.
Uzbekiston Respublikasi xukumati ishtirokida tuzilgan ikki tomonlama komissiyalar va 
kumitalar. 
Respublika xukumati ana Shunday muassasalardan bir kanchasi bilan. 

---

Yevropa mamlakatlari bilan: Gyermaniya, SHvyesariya, BuYuk Britaniya, Finlyandiya, 
Fransiya, Polsha mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy hamkorlik buyicha idoralararo kengash. 
Bundan tashkari Koryeya, Xitoy, YAponiya, Misr, Eron, Xindiston, Pokiston 
mamlakatlari bilan savdo, ilmiy texnikaviy hamkorlik tugrisida xukumatlararo komissiyalari 
tuzilgan.
AKSH bilan Uzbekiston savdo palatasi tuzilgan. YAna Yuir mamlakat bu Koryeya 
respublikasi bulib, mamlakatimimz va Koryeya urtasida 16 ta davlatlararo va xukumatlararo 
xujjatlar imzolandi. Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki Uzbekiton Respublikasi uchun 
Koryeya respublikasining eng yirik banklari: "Koryeya Ekschyeyndj Bank", "Xoniya Bank", 
"Koryeya Eksyembanki", "Koryeya tijorat banki", "Koryeya Fyerst Banki" bilan birgalikda 
"DEU Korporyeyshyen" kompaniyasining uzbekistonlik shyeriklar bilan qo’shma korxonalari 
kontraktlari xizmat kursatilmokda.
Uzbekiton Respublikasida 6 koryeys kompaniyasi "DEU Korporyeyshyen", "Samsung 
Korporyeyshyen ", "Kabul Tekstaylz", " DEU Xyevi Indastriz", "DEU Tyelyekom Ltd" 
vakolatxonalari joylashgan. 
Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligida tashqi iqtisodiy faoliyat katnashchilari sifatida 45 
ta qo’shma Uzbekiton-Koryeya korxonalari ruyxatga olingan bulib, ular faoliyati kuyidagilardir: 
-
kishlok xo’jalik maxsulotlari yetishtirish 
-
xalq istye’moli mollari ishlab chiqarish
-
radioelyektron maxsulot ishlab chiqarish
-
yengil avtomabillar va ularning butlovchi kismlarini sotish 
Eng yirik Uzbekiton -Koryeya qo’shma korxonalardan eng yiriklaridan biri "UzDEU 
avto"va "UzDEU elyektroniks" korxonalardir. 
"UzDEU avto" korxonasi 1998 yilgi Rejasi 80 ming dona yengil avtomabillar , bu yil 
esa bu kursatgich 100 ming ta yengil ("Neksiya","Tiko","Damas") rusumli avtomabillarni ishlab 
chiqarish. 
Gyermaniya mamlakati bilan ham bir kator yirik loyixalar imzolangan.Mamlakatlar 
urtasida tovar oboroti kupayishi bilan bir paytda Gyermaniyaning Uzbekitonga Moliyaviy 
yordami oshib bormokda.(1993 yilga nisbatan 1998 yilda 5baravar oshdi). 
Tijorat bilan bir katorda banklar va kredit-Moliya muassasalarning davlat-xususiy 
birlashmasi(AKA). 
Gyermaniya 
kredit-Moliya 
jamiyati-KFV 
banki, 
gyermaniyalik
tadbirkorlarni respublikamizga investisiyalarni va yangi texnologiyalarni jalb kilishga da’vat 
etayotgan DYEG investisiya jamiyati ham Moliyaviy rag’batlantirish Yuzasidan katta ish olib 
bormokdalar. 
Umuman Gyermaniya tomonidan "Gyermyes" sugurta jamiyati kafolati ostida umumiy 
mikdori 1mlrd. nyemis markasidan kuprok bulgan KFV va AKA kredit liniyalari ochildi. 
Bu yo’nalishda K.Adyenauer fondi faol ish olib bormokda. U Toshkyentda uz 
akolatxonasini ochgan.xozirgi vaktda mashxur Ebert fondi ham Uzbekitonda uz vakolatxonasini 
ochish taraddudida.