Молия бозори ва биржа иши ўқув қўлланма

Агентлик хизматлари.
Бунда банк муайян муддатга тузилган 
шартнома асосида принципал деб аталувчи ўз мижози номидан ва унинг 
топшириғи бўйича ҳаракат қилади. Бу ҳолда банк мулкни тасарруф этиш 
хуқуқига эга бўлмайди; мулкни тасарруф этиш хуқуқи принципалнинг ўзида 

---

109 
қолади. Воситачилик хизматлари қимматликларни сейфларда сақлашдан 
иборат бўлиб, бунда банк мижознинг топшириғи бўйича қимматликларни 
олади, сақлайди ва беради ёки сейфларни ижарага беради. Мижознинг ўзи бу 
сейфларда ўз қимматликларини, шу жумладан, қимматли қоғозларини 
сақлайди. Банк воситачилик хизматларини кўрсатиб, мижознинг активларини 
сақлайди: унинг кўрсатмаларига асосан ҳаракат қилиб, акциялар бўйича 
дивидендлар, облигациялар бўйича фоизлар олиш, облигацияларни тўлаш, 
қимматли қоғозларни алмаштириш ва ҳ.к.га доир операцияларни бажаради. 
Нихоят, воситачилик хизмати кўрсатиш доирасида принципал активларини 
бошқариш амалга оширилади, бунда банк мижознинг топшириғи бўйича 
инвестициялашни амалга оширади, мижоз номидан шартномалар тузади, 
қимматли қоғозларни беради, ссудалар олади, чеклар ёзиб беради ва 
имзолайди, 
векселларни 
индоссация қилади, қимматли қоғозлар 
портфелининг ҳолатини таҳлил қилади, мижоз портфелида мавжуд бўлган 
қимматли қоғозлар курсларини кузатиб боради, қимматли қоғозлар одди – 
сотдисини амалга оширади, уларнинг сурўртасини расмийлаштиради ва ҳ.к. 
Бозор иқтисодиёти ривожланган давлатларда траст операцияларини 
олиб боришга катта аҳамият берилади. АҚШда, масалан, 1939 йили 
шартнома трастлар тўғрисида махсус қонун қабул қилинган бўлиб, у 
қимматли қоғозлар ва фонд биржалари комиссиясига траст ўзаро 
муносабатларни тартибга солиш соҳасида кенг ваколатлар берди. 
Акциядорлар реестри (рўйхати)ни юритиш
. Одатда, бундай 
хизматдан кўп сонли акциядорлари бўлиб, банк мижозларидан ҳисобланган 
акциядорлик жамиятлари фойдаланади. Акциядорларнинг реестрини юритиб, 
банк акциядорлик жамияти қатнашчиларининг таркиби, унда кучларнинг 
жойлашиши, акциялар ҳаракати ва ҳ.к. тўғрисида ахборот олади. Россия 
Федерациясида акциядорлар реестрини юритиш бўйича банк хизматларидан 
асосан хусусийлаштириш натижасида тузилган акциядорлик жамиятлари 
фойдаланади. Бунда банклар бевосита реестрни шакллантиради, ундаги 
ўзгаришларни қайд этиб боради, реестрлардан кўчирма беради, акциядорлар 
таркиби тўғрисида турлича ҳисоботлар ҳамда ҳисоблаб ёзилган дивидендлар 
бўйича рўйхатлар беради. 
Ҳозирги йилда қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга 
оширадиган банклар билан банк бўлмаган инвестиция муассасалари ўртасида 
рақобатнинг кучайиб бораётгани кўзатилмоқда. Бунда банклар ўзларининг 
хуқуқлари, молиявий базаси, активлари диверсификацияси, кадрлар таркиби 
ва моддий таъминоти жиҳатидан банк бўлмаган инвестиция муассасалари 
олдида улкан афзалликларга эгадир.