Moliya bozori (konferensiya 2020). indd

Ширяев А.Н.
Основы стохастической финансовой математики. Т. 1. Факты. Модели. - М. 
1998. 454-b.
434

---

TURSUNOV B.O.
Qimmatli qog‘ozlar bozori
- bu institutlar va subyektlarning murakkab tuzilishi, 
shuningdek, uning faoliyati doirasidagi iqtisodiy munosabatlar, shu bilan o ‘z xavfsizligiga 
qo‘shimcha ichki tahdidlarni keltirib chiqaradi.
Shuningdek, fond bozorining milliy iqtisodiyotni rivojlantirish va barqarorlashtirishdagi 
rolini ta ‘kidlaymiz. Buning uchun bozor funktsiyalarini k o ‘rib chiqing: iqtisodiyotning eng 
rivojlangan tarmoqlarida pul m ablag‘lari va kapitalning harakatini ta ‘minlash; tadbirkorlik 
subyektlari tomonidan m oliyaviy oqimlarni jalb qilish imkoniyati; narxlash; talab va taklif 
balansini optimallashtirish; naqd pulni olib kirish va olib chiqish uchun qulay muhitni 
ta ‘m inlash; m ulk huquqini qayta taqsim lash; naqd pulning kontsentratsiyasi; biznes 
tuzilmalarini birlashtirish; m oliyaviy vositalardan foydalanish samaradorligi to ‘g ‘risidagi 
m a‘lumotlarni namoyish qilish.1
Hozirda mamlakat iqtisodiyoti chet el investitsiyalari uchun past jozibadorligi bilan 
ajralib turadi, shu bilan birga m illiy kapitalning chet elga chiqib ketishi kuzatilmoqda. 
Qimmatli qog‘ozlar bozori barqarorligini saqlashi va rivojlanish uchun asos b o ‘lishi uchun 
mamlakat ichidagi m oliyaviy munosabatlarning barcha ishtirokchilari bozorning himoyasi 
va yaxlitligini ta ‘m inlaydigan printsiplarga amal qilishlari kerak. Bozor faoliyatining 
barqarorligini tahlil qilish uchun avvalo zarar etkazishi mumkin b o ‘lgan tahdidlar ro ‘yxatini 
aniqlang. Shunday qilib, salbiy ta ‘sir omillari odatda tashqi va ichki tahdidlarga b o ‘linadi. 
Tashqi omillarga quyidagilar kiradi: rivojlangan va barqaror bozor iqtisodiyoti sharoitida 
raqobat; yanada jozibador xorijiy pul vositalariga kapital oqimi; mamlakatlarning siyosiy 
aloqalari; yuqori texnologiyalarni rivojlantirish va ularni aktsionerlik faoliyatida qo‘llash. 
Ichki omillar orasida quyidagilar ajralib turadi: real aktivlar bilan ta ‘minlanmagan aktsiyalar 
va obligatsiyalar ishlab chiqarish; em itentning faoliyati to ‘g ‘risidagi m a ‘lum otlarni 
yashirish maqsadida sun‘iy narxlash; birjalarda narxlarni boshqarish; aholining moliyaviy 
savodxonligining past darajasi; huquqiy bazaning nomukammalligi; aktsiyadorlik vositalarini 
saqlash b o ‘yicha shaffof tizimning y o ‘qligi; valyuta monopoliyasi; xorijiy kapitalning past 
jozibadorligi; sanoat josusligidan foydalanish.
Iqtisodiy xavfsizlikni tahlil qilish uchun iqtisodiyotning muayyan segmenti bilan bog‘liq 
b o ‘lgan m a‘lum bir k o ‘rsatkich k o ‘rsatkichlarining chegaraviy qiymatlari qo‘llaniladi va 
fond bozori uchun eng yuqori k o ‘rsatkichlarni ishlab chiqish bugungi kunning dolzarb
1 https://spravochnick.ru/rynok_cennyh_bumag/torgovlya_na_fondovom_rynke/bezopasnost_fondovogo 
rynka
vazifasidir.
435