Молия бозори kitob

Франкфурт фонд биржаси. 
Германия биржаларининг бошқа мамлакатлар биржаларида асосий фарқи бу банкларнинг 
қимматли қоғозлар бозорида ҳукмронлиги. Немис биржаси бу очиқ турдаги акциядорлик 
жамияти бўлиб, унда 81 фоиз акциялар банклар қўлида 10% акциялар региондаги биржалар 
қўлида ва 9% маклерлар ихтиёрида. Немис фонд биржалари федерациясига 8 та биржа киради, 
лекин улар орасида энг каттаси бу Франкфурт-на- Майнедаги биржадир. Бунда Германия 
компаниялари 3/4 қисми олди-сотди қилинади. 
Франкфурт-на-Майнедаги биржа ХVI асрда вужудга келди. ҳозирги вақтда Франкфурт 
фонд биржаси нафақат Германиянинг, балки бутун Европа минтақасида молиявий маркази 
ҳисобланади. Франкфурт фонд биржаси катталиги жиҳатдан жаҳонда 4 ўринда туради, унинг 
йиллик айланмаси 6,9 млрд. немис маркасига тенг (1996 йил) савдоларга қўйилиш учун 1112 
компанияларнинг ва 7827 корхонанинг акцияларига рухсат этилган. Савдоларга рухсат этилган 
биржа иштирокчиларнинг сони 247 та банкларни сони 149 тани, курс маклерлари 39 тани, 
эркин маклерлари эса 59 нафарини ташкил этади.
Биржа акциядорлик жамияти кўринишида ташкил этилган. Германиянинг барча 
акциядорлик жамиятлари сингари у ҳам «Акциялар тўғрисдаги» қонуннинг қоидаларига 
бўйсунади. Биржанинг бошқариш органи бўлиб Акциядорлар жамиятининг ўз маблағлари 84 
млн. маркани ташкил этади. Биржанинг акциядорлари, биржанинг аъзолари ҳисобланишади. 
Акцияларнинг 79 % немис банкларига, 10% чет Эл банкларига, 5% курс маклерларига ва 6% 
эркин маклерларга тегишли. Чиқарилган акциялар эгасининг номи ёзилган акциялар бўлиб, 
улар учинчи шахсларга фақат биржа акциядорлари умумий йиғилишлари розилиги билан 
ўтказилиши мумкин. Бир акциядор сармоянинг 15% дан кўпига эгалик қилиши мумкин эмас. 
Биржада 110 нафар ходим ишлайди. Кўпчилик бошқа мамлакатларда фарқли ўлароқ немис 
биржаларига аъзоларнинг сони чегараланмайди. Биржага аъзо бўлиш учун биржа тўғрисидаги 
қонуннинг талабларини бажариш ва таърифлар ҳақидаги низомда белгиланган аъзолик 
бадаллари тўлаш лозим.
Акцияларнинг биржа савдоларига қўйилиши учун уларнинг эмитентлари йиғимларни 
тўлаши зурур. Тўловнинг энг кам миқдори 2 минг маркани ташкил этади, бунда эмиссиясининг 
ҳажми ўсиши билан тўлов нисбатан қисқаради. қимматли қоғозларнинг савдоларга қўйилиши 
учун тўлов фақат уларга биринчи мартк рухсат этилаётган вақтда ундирилади. Бошқа 
"
Молия ва сугурта хизматлари" кафедраси
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

144 
мамлакатларда тез-тез учраб турадиган ҳар йилда такрорланадиган тўловлар (Annual Listing 
Fee) Германияда мавжуд эмас. Савдоларга рухсат этиш ҳақидаги аризани эмитент ва унинг 
қимматли қоғозлари ҳақида тасаввурга эга бўлишлари учун сармоядорларга зарур бўлган тўлиқ 
ахборотни ўз ичига олган проспект илова қилиниши керак. Проспект биржа б.ллетенида эълон 
қилиниши лозим. қимматли қоғозларни котировкага рухсат этиш тўғрисидаги қарорни 
биржанинг махсус комиссияси чиқаради. 
қимматли қоғозларни котировкага рухсат этиш бўйича комиссиялар биржада бир-бири 
билан ва Европа ҳам жамиятига аъзо бўлган бошқа давлатларнинг тегишли биржа 
ташкилотлари билан ўз вазифалри ҳамда ваколатлари доирасида ўзаро ҳамкорлик қилади. Улар 
Ушбу мақсадлар учун зарур бўлган ахборотни бир-бирига берадилар. Европа ҳамжамиятидаги 
тегишли орган томонидан бир марта рухсат олган. Проспект, агар унинг бошқа биржага 
киритилиши тўғрисиа ариза уч ой ичида берилса, такрор текширилиши шарт эмас.
Немис биржа ҳуқуқи тартибга солинувчи бозорга тааллуқли бўлган фармойишларини ўз 
ичига олади . Уни биржанинг сегменти сифатида бошқа икки сегмент расмий савдо ва 
биржадаги ташқари бозор (норасмий савдо) ўртасида оралиқ мавқега қуйиш мумкин . 
У расмий савдо томонидан олдинга суриладиган талабларга жавоб бермайдиган, лекин ўз 
акцияларининг котировкасини қонун билан тартибга солинадиган бозорда
биржанинг назорати остида очиқча таминлашни хохловчи ўрта корхоналарнинг биржага 
киришини осонлаштиришга даъват этилган .Тартибга солинадиган бозор акциядорлик 
жамиятларига расмий бозорнинг бошланғич нуқтаси бўлиб хизмат қилади . Расмий савдо билан 
таққослаганда у анча енгиллаштирилган қоидалари ва унга киришнинг пасайтирилган 
йиғимлари билан фарқ қилади. Масалан, тартибга солинадиган бозорда бор йўғи бир йилдан 
буён фаолият кўрсатаётган фирма ўз акцияларини тақдим этиши мумкин (расмий бозорда бу 
муддат 3 йилни ташкил этади). Дастлабки эмиссия вақтида тартибга солинадиган бозор учун 
0,5 млн. Немис маркаси миқдорида кутилаётган курс нархи етарли бўлади . Расмий бозор учун 
эса кўрсаткич 2,5 млн. немис маркасини ташкил этади. Савдоларга киритиладиган 
акцияларнинг сони бу бозорда 10000 тани, расмий бозорда эса, 50000 тани ташкил этади. ўз 
навбатида чоп қилиш учун талаб этиладиган материлларнинг ҳажми ҳам расмий савдолардагига 
қараганда кам бўлади. 
Биржада иштирок этиш учун фақат муайян шахслар доираси: профессионал банк 
тижоратчилари, маклерлар, ёрдамчи ходимлар ва матбуот вақилларига рухсат этилади. 
Курсларни расмий белгилаш биржа маклерлари томонидан амалга оширилади, улар 
савдоларда ва нархларни белгилашда бетараф органлар ҳисобланишади. Маклкрлар биржа 
ихтиёрига ликвидли маблағларни тақдим этишади. Биржани қарз маблағларидан фойдаланиш 
билан боғлиқ операциялар бўйича хатарлардан ҳолос этиш учун маклерлар 500000 немис 
маркаси миқдорида молиявий кафолатни киритиши керак. Лавозимга киришишдан олдин улар 
ўз мажбуриятларини ҳалол ва содиқлик билан бажариш учун қасамёд қабул қилишади. 
Маклерлар кундалик дафтарини юритиши зурур. Биржа расмий ва штатдан ташқари маклерлар 
федерал ер ҳокимиятининг тегишли органи томонидан текширлиши лозим.