Molekulyar-kinetik nazariya asoslari

Gazlar kineik nazariyasinig asosiy tenglamasidir. Demak tartibsiz harakatdagi gaz molekulalarning bosimi xajmi birligidagi malekulaning soniga va uning ortacha kinetik energiyasiga bog’liq ekan.

Molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi ni ikki tomoniga bir mol gaz xajmi ga kopaytiramiz u holda

Ikkinchi tomonidan va bunda - avagadro soni

bo’lib 1 mol gazdagi molekulalar sonini bildiradi =6,02 1023 mol, u hold

bunda molekulasining o’rtacha kinetik energiyasi.

bunda , Bolsman doimiysi bo’lib k=1,38 10-23 J/K u holda

Bu gaz molekulasi ilgarilama harakatining o’rtacha kinetik energiyasi bo’lib u gazning absolut haroratigagina bog’liq ekan

Ma’lumki gaz molekulasi ilgatilanma harakatining kinetik energiyasi

va formulalar orqali ifodalanadi.

Bulardan U holda

Bundan gaz molekulalarining o’rtacha tezligi

Bundan gaz molekulalarining o’rtacha tezligi

Malumki gaz molekulalarining ilgarilanma harakatining o’rtacha kenetik energiyasi

k-Bolsman doimisi . Molekulalarning kinetik energiyasi, umuman, ularning ilgarilanma harakat kinetik energiyasi, molekulalarnining aylanish va tebranish kinetik

energiyalarning yitsindisidan iborat. Molekulalarning barcha tur harakatlariga to’g’ri keladigan energiyani hisoblash uchun erkinlik darajasi degan tushincha kiritiladi. Jismning fozodagi vaziyatini aniqlash uchun zarur bo’lgan erkli koordinatalarning soniga jismnig erkinlik darajasi deyiladi. Moddiy nuqtaning fazodagi vaziyati, uchta koordinata bilan (x,y,z,) aniqlanadi. Demak maddi nuqtaning erkinlik darajasi uchga teng ifadagi asosan molekulalarning uchta erkinlik darajasiga ega bo’lgan ilgarilanma harakatiga to’g’ri keladigan energiya

Demak hisoblashlar shuni korsatadiki bir atomli molekulaning erkinlik darajasi 3 ga teng (x,y,z) ikki atomli molekula erkinlik darajasi 5 da (x,y,z,α,β) yoki 6 ga teng (x,y,z,α,β,γ).

N atomdan tashkil topgan molekulaning erkinlik darajasi 6 dan 3 N gacha qiymatlarga ega bo’lish mumkin absolyut qattiq jisimning erkinlik darajasi 6 ga teng (x,y,z,α,β,γ) . Molekulaning erkinlik drajasi i ni ilgarilanma aylanma va terbranma xarakatlar erkinlik darajalarining yigindisidan iborat deb qarash mumkin.