Molekula tuzilishi va kimyoviy bog‘lanish

N⁺⁴+2O^-2→NO₂ 3H⁺+O^-2→H₃O⁺
N⁺⁴- akseptor; O^-2- donor; O^-2- donor; H⁺-akseptor;
2 ta σ 1 ta π bogʻ; 3 ta σ bogʻ;

sp² – gibridlanish tugallanmagan sp³- gibridlanish tugallanmagan
uchburchak tetraedr


3.2.8. Qutbli va qutbsiz molekulalar
Qutbli kovalent bogʻlanishda elektronlar jufti simmetrik joylashmaydi va molekulalarda qarama-qarshi zaryadlarning ogʻirlik markazlari bir nuqtada yotmaydi. Shu sababli bunday molekulalarni qutbli molekulalar deyiladi. Ular ikki (musbat va manfiy) qutbli boʻlganligi uchun ularga dipollar deyiladi.
Elektromanfiyligi bir xil boʻlgan atomlardan hosil boʻlgan molekulalarda yadrolar atrofida umumiy elektron bulut simmetrik joylashgan boʻladi. Bunday kovalent bogʻ qutbsiz deyiladi.
Kimyoviy bogʻ elektromanfiyligi turlicha boʻlgan atomlar orasida hosil boʻlgan boʻlsa, umumiy elektron bulut elektromanfiyligi katta boʻlgan element atomi tomoniga siljigan boʻladi. Bu vaqtda ta’sirlashuvchi atomlarda musbat va manfiy zaryadlarning taqsimlanishida asimmetriya kuzatiladi, shuning uchun ikki atomli molekulalar elektrik dipolga ega boʻladi va bunday kovalent bogʻ qutbli deyiladi. Masalan; HCl molekulasida umumiy elektron juft xlor atomi tomon siljigan, bu esa xlor atomining manfiy, vodorod atomining musbat effektiv zaryadga ega boʻlishiga sabab boʻladi. Effektiv zaryadlar (q+ va q-) ogʻirlik markazlari orasidagi masofa dipol uzunligi deyiladi.
Effektiv zaryadning ular orasidagi masofaga koʻpaytmasi dipol momenti deyiladi: .
Dipol momenti (μ) Debay (D) larda oʻlchanadi. 1D=0,333∙10^-29,Kl∙m
Dipol momenti haqidagi tushunchani fanga ilk bor 1912 yilda golland fizigi va kimyogari P.Debay (1884-1966) kiritgan.
Elektrik dipol momenti vektor kattalik boʻlib, musbat qutbdan manfiy qutbga yoʻnalgan boʻladi: