Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

 
4. Тарбиянинг миллий ва умуминсоний қадриятлар қамровида 
бўлиши 
Ҳамма даврларнинг илғор кишилари тарбияга юқори баҳо берганлар. 
Халқ донишмандлари ва мутафаккирларидан Абу Наср, Форобий, Абу 
Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий, 
Завқий, Фурқат, Аваз Ўтар, Ҳамза, Абдулла Авлоний инсон камолотини илм-
фан ва тарбияда деб билдилар. 
Ўқувчиларни Ватанимиз қадриятлари, бой маданияти билан 
таништириш маданий ва диний билимларни эгаллашга бўлган талабларни 

---

37 
шакллантириш, 
малакаларини 
ошириб 
тобора 
бойитиш, 
эстетик 
тушунчаларини шакллантириш жуда муҳимдир.
Ўзбек халқини маънавий меросини ўрганишда ва ривожлантиришда 
миллий ўзига хослиги, маънавий хусусиятлари ҳисобга олиниб халқ 
педагогикаси анъналарига суянган ҳолда иш кўрилиши мақсадга мувофиқ. 
Кишилик жамиятига муҳаббат табиат муҳофазаси, маданий ёдгорликларни 
сақлаш ишларига жалб қилиш лозим. Маънавий қадриятлар ва ғоялар ҳар хил 
миллат ўқувчиларини бирлаштиради, ўқув ва меҳнат фаолиятларини 
уюштиришга ёрдам беради. Халқ педагогикасининг ўқувчи тарбиясидаги бой 
тажрибалари ҳаётга тўла татбиқ этилмаганлиги, буюк алломаларнинг 
педагогик қарашлари шарқона урф-одатлари, бой анъаналари ҳаётга жорий 
этилмаганлиги тарбия борасида талай қусурларнинг юзага келишига сабаб 
бўлган. Халқимизнинг кўп асрлик қадриятларини, улкан ва бой маданий 
меросини чуқур билмасдан миллий ўзликни англаш, миллий ғурур туйғусини 
қарор топтириш мумкин эмас.
Ўзбек халқи кўп асрлик тарихий тараққиётда катта маданиятни 
яратди. У яратган манавий бойликлар ёшлар тарбиясида муҳим восита бўлиб 
хизмат қилади. Исмоил–ал Бухорий, ал Хоразмий, Беруний, Форобий, Абу 
Али ибн Сино Юсуф-Хос Ҳожиб, Аҳмад Югнакий, Саъдий Шерозий, Аҳмад 
Яссавий, Низомий Ганжавий, Фариддин Аттор, Абдураҳмон Жомий, Алишер 
Навоий ва бошқа буюк мутафаккирларнинг асарлари орқали ўқувчилар гўзал 
ахлоқ, бахт, инсоф, поклик, иффат, сабр-матонат, меҳр-шафқат, сиҳат-
саломатлик, ота-онани ҳурмат қилиш қоидалари ҳақида кенг тасаввурга эга 
бўладилар. Инсонийлик ўз таркибига инсоннинг энг яхши ахлоқий 
хусусиятларини, яъни одамлар ўртасида ўзаро яхши муносабатда бўлиш, 
дўстлик, ота-онага садоқатлилик, меҳнатсеварлик, диёнатлилик каби 
фазилатларни қамраб олади. Ота-боўқувчиримиз ўқувчиларда ёшликдан ана 
шу гўзал фазилатларни қарор топтиришга аҳамият берганлар.
Юқорида айтганимиздек, тарбия тарбиячи ва тарбияланувчи 
фаолиятларини ўз ичига олган иккиёқлама жараён. Тарбиячилар – билим ва 
тарбияга эга бўлган кишилар, тарбияланувчилар билим ва таржиба ўрганувчи 
ёшлардир. Аммо тарбияланувчилар муайян даражада фаол фаолият 
кўрсатмасалар тажриба ва билимлар ўргана олмайдилар. Умумхалқ 
муҳокамасидан ўтказилган «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» Ўзбекистон 
Республикаси Олий Мажлисининг IХ сессиясида қабул қилинди. Мазкур 
ҳужжат Республика таълим тизимида амалга оширилаётган ислоҳатлар 
мазмунини очиб берувчи муҳим ҳужжатдир. “Кадрлар тайёрлаш Миллий 
дастури»нинг мақсади – таълим соҳасини тубдан ислоҳ қилиш, уни 
ўтмишдан қолган мафкуравий қарашлар ва сарқитлардан тўла халос этиш, 

---

38 
ривожланган демократик давлатлар даражасида юксак маънавий-ахлоқий 
талабларга жавоб берувчи юқори малакали кадрлар тайёрлаш миллий 
тизимини яратишдан иборатдир (8-расм). 
8-расм