Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим варлигининг 019 йил октябрда тасдиқланган ўқув режа ва дастурига

Манипуляторлар 
Компьютерни бошқариш учун содда, қулай ва 
омммабоп бўлган қурилмалардан бири бу манипулятор 
(сичқонча) ҳисобланади
. 
 
 
4-расм. а)сичқонча, б)оёқ манипулятори, в)шарикли 
манипулятор(трекбол), г)джойстик 
“Виртуал борлиқ” воситалари 
Виртуал борлиққа киришнинг энг оддий йўли бу компьютер экрани 
ҳисобланади ва бу борлиқда сичқонча, клавиатура, джойстик ёрдамида ишлаш 
мумкин.
Булардан ташқари виртуал борлиқни яхшироқ ҳис этиш учун бошқа 
қурилмаларни ҳам ишлатиш мумкин. Улар: 
Турли ойнали кўзойнак
- бу қурилма тасвирни ул 
ўлчамда (ҳажмли) кўришга ёрдам беради.
Бир мунча мураккаброқ ишлайдиган кўзойнак ҳам 
мавжуд бўлиб, унинг ишлаш принципи қуйидагича: 
экран орқали кўзойнакнинг битта кўзига тасвир 
юборилади, иккинчиси эса қоронғу бўлиб туради. 
Сўнгра тасвир кейинги кўзга ўтади, шу тарзда тасвир 
кетма-кет кўрсатилади ва кўзойнак экранида уч ўлчамли тасвир иллюзияси 
ҳосил бўлади.
Виртуал борлиқ шлеми
(Head Mounted Display) – ўйлаб топилган виртуал 
борлиқни тўлиқ ҳис этиш учун мўлжалланган қурилма. Тасвир ҳажмини 
кўрсатиш учун шлем ичида иккита унча катта бўлмаган экран жойлашган 
бўлиб, тасвир ҳам иккига бўлинади ва иккала кўз учун алоҳида тасвир 
а 
б 
в 
г 

---

52 
яратилади. Ушбу шлем 360 градус соҳадаги барча тасвирларни визуал кўриш 
имконини беради, ҳаттоки бош бурилган вақтда мос равишда тасвир 
жойлашуви ҳам ўзгаради
11
.
5-расм. Виртуал борлиқ шлеми 
Ахборотли қўлқоп
– виртуаллик ошириш мақсадида 
ишлатилувчи қўлқоп бўлиб, у ёрдамида виртуал 
борлиқдаги предметларни ушлаш, суриш ва ҳаракатга 
келтириш мумкин
12
.
VR-костюм
- виртуал борлиқнинг энг 
тўлиқ тўпламли қурилмасиҳисобланади. 
Тананинг барча нуқталаридаги ҳаракатни 
кузатиб 
борувчи 
кўпгина 
магнитли 
сенсорлардан иборат комбинзон.