Modernization of the Curricula in sphere of smart building engineering Green

U = ku_c(y) (7)

Unda o‘lchash natijasi Y = y±U ifodalanadi. Bu, Y kattalikka qo‘shib yoziladigan qiymatning afzalroq bahosi bo‘lib y hisoblanishini bildiradi. y-Y dan y+Y gacha bo‘lgan interval kutilganidek, qiymatlar taqsimotining ko‘p qismiga ega bo‘lib, ularni hech ikkilanmasdan Yga qo‘shib yozib qo‘yish mumkin.

Ishonch oralig‘i (interval) va ishonch darajasi (ehtimollik) tushunchalari statistikada intervalga quyidagi shartda qo‘llaniladi: agar, noaniqlikning barcha tashkil etuvchilari A turdagi baholanishdan olingan bo‘lsa, ya’ni, kuzatishlarning natijalariga statistik ishlov berilgan bo‘lsa.

Ushbu kontseptsiyada “interval” so‘zini modifikatsiyalash uchun “ishonch” so‘zi, U orqali aniqlanadigan intervalga havola qilinganda ishlatilmaydi. “Ishonchli daraja” atamasi ham ishlatilmaydi, uning o‘rniga “ishonch darajasi”

atamasini ishlatish afzalroq hisoblanadi. U interval, o‘lchash natijalari doirasida, berilgan deb qaraladi va ehtimollik p taqsimotining ko‘proq qismiga ega bo‘lib, natija bilan hamda uning to‘liq standart noaniqligi bilan xarakterlanadi. Shunday qilib, p berilgan interval uchun “ehtimollik qamrovi” yoki “ishonch darajasi” bo‘lib hisoblanadi.

Imkoni bo‘lganda U interval bilan bog‘liq bo‘lgan p ishonch darajasi ko‘rsatilishi va baholanish lozim, u_c(y) ni o‘zgarmas kattalikka ko‘paytirish hech qanday natija bermasa ham, mavjud bo‘lgan ma’lumotni yangi ko‘rinishda ifodalaydi. Shuni tan olish kerakki, p ishonch darajasi y va u_c(y) larning ehtimollik chegarasining chegaralanganligi holda, u_c(y)ni o‘zining noaniqligi tufayli, noaniq bo‘lib qoladi. Qamrov koeffitsientining k qiymati y-Y dan y+Y gacha interval talab qiladigan ishonch darajasi bilan aniqlanadi, odatda, 2dan 3gacha bo‘lgan qiymatlarga ega bo‘ladi. Ushbu koeffitsient bu diapazon chegarasidan tashqariga ham chiqishi mumkin. Amplituda k koeffitsient bilan berilgan ishonch darajasi bilan bog‘liqligini amalga oshirish juda qiyin. Lekin, ehtimolliklarning taqsimoti normal taqsimotga yaqin bo‘lsa, unda k=2 deb qabul qilinishi 95% ga teng bo‘lgan ishonch darajali intervalni beradi, k=3 bo‘lganda ishonch darajasi 99% bo‘lgan intervalni beradi deb taxmin qilish mumkin. Taqsimotni tekis deb olinganda qamrov koeffitsienti 1,65 va 1,71 qiymatlarga ega bo‘ladi.

O‘lchash natijalari va ularning noaniqliklarining keltirilishi, “kam ma’lumot bergandan ko‘ra ko‘proq ma’lumot berish afzalroq” tamoyilidan kelib chiqadi.

Masalan, quyidagilar keltirilishi zarur:

• 
  o‘lchash natijalari va uning noaniqliklarini eksperimental kuzatuvlar va kirish ma’lumotlarini hisoblash uchun foydalaniladigan usullar tafsilotini yozish;
  
• 
  noaniqlikning barcha tashkil etuvchilarini sanab o‘tish va ularning qanday baholanganligini ko‘rsatish;
  
• 
  berilganlar tahlilini shunday tarzda keltirish kerakki, taqdim qilingan hisoblashlarni oson takrorlash mumkin bo‘lishi;
  
• 
  tahlilda foydalanilgan barcha tuzatishlar va konstantalar va ularning manbalarini berilishi;
  

Noaniqlikni ifodalash va baholash muolajasi bo‘yicha quyidagi tavsiyani keltirish mumkin:

• 
  Y o‘lchanadigan va X_i kirish kattaliklari orasidagi matematik bog‘liqlikni ifodalash. Funktsiya f har bir kattalikni o‘z ichiga olishi, xususan tuzatma, tuzatish koeffitsientlarini, chunki ular o‘lchash natijalarining noaniqligiga ahamiyatli bo‘lgan tashkil etuvchilarni berish mumkin.
  
• 
  Qator kuzatishlarning statistik tahlili yoki boshqa usullar asosida X_i kirish kattaligining x_i baholangan qiymatini aniqlash.
  
• 
  A yoki B tur bo‘yicha har bir kirish bahosining standart noaniqligini baholash.
  
• 
  O‘lchash natijasini hisoblash, ya’ni Y o‘lchanadigan kattalikning y bahosini f funktsional bog‘lanishdan, x_i kirish kattaliklarining olingan baholaridan foydalanib hisoblash.
  
• 
  Kirish kattaliklari bilan bog‘liq bo‘lgan standart noaniqliklardan o‘lchash natijalarining to‘liq standart noaniqligini aniqlash.
  
• 
  Zaruriy hollarda, kengaytirilgan noaniqlikni, to‘liq standart noaniqlikni u_c(y) qamrov koeffitsientiga ko‘paytirib olish zarur. Odatda, qamrov koeffitsienti, 2dan 3gacha diapazonda bo‘ladi. Masalan: interval yaratadigan, p ishonch darajasi normal taqsimot yo‘l qo‘yganda quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi (8.1-jadval).
  

8.1-jadval. Turli ishonch darajalari uchun qamrov koeffitsientining qiymatlari

p, % - ishonch darajasi	k – qamrov koeffitsienti
68,27 90 95 95,45 99 99,73	1 1,645 1,960 2 2,576 3