Moddalarning kimyoviy texnologiyasi

13.  Fosfogips  bog'lovchi  moddasini  olish  texnologiyasini 
tadqiq  etish  va  ishlab  chiqish
Tadqiqot  o'tkazish  uchun  O lm aliq  «Am m ofos»  ishlab  chiqarish 
birlashmasi va Voskresensk kimyo kombinatlaridan quyidagi kim yoviy 
tarkibdagi  fosfogips  sinov  namunalari  olindi  (
6
-jadval).
6 - ja d v a l.
Sinov  uchun  olingan  fosfogipslarning  kimyoviy  tarkibi  (%  hisobida).
Oksidlar
Voskresensk fosfogipsi
Olmaliq  fosfogipsi
H ,0   (400*C)
20,0
17,9
SiO,
0,9
9,7
A 1,03
0,8
0,2
F e ,0 ,
0,08
0,12
CaO
31,7
29,5
MgO
0,18
kuchsiz
s o ,
45,1
40,5
Na20
0,1
0,24
K ,0
0,08
0,12
P,Os  umum
1,27
2,10
РЗЭ
0,73
0,13
CaSO„-  H20
96,96
87,07
100,84 
100,07
N am un alam i kim yoviy tahlil qilish  natijalarini  solishtirib к о 'rib, 
shuni  qayd  etish  m um kinki,  O lm aliq  fosfogipsi  o 'z   tarkibida  S i 0 2,

---

P
2
0
5
  va  ishqoriy  m oddalarning  k o ‘ pligi  ham da  S 0 3,  C a S 0
4
  va 
n odir yer  elem entlarining  kam ligi  bilan  Voskresensk  fosfogipsidan 
farq  qiladi.  Optim al  (eng  m aqbul)  shakldagi  kalsiy sulfat  nimgidrat 
kristallarini  olish  uchun  Voskresensk  kim yo  kom binati  fosfogipsi 
pulpasiga  gidroterm al  ishlov  berishdan  oldin  sulfanol  N P — 3  va 
ayrim   eruvchan  anorganik  birikm alar  kabi  nim gidrat  kristallanish 
boshqargichlari  (N K B )   rostlagichlar  kiritiladi.
O lm aliq  «A m m ofos»  ishlab  chiqarish  birlashm asi  fosfogipsi 
k im yo viy,  rentgenostrukturaviy  va  petrografik  usullar  bilan  tahlil 
qilindi.  P
2
0 5,  sh u ju m lad an ,  suvda  eriydigan  fosfor oksidi  ko'pligi 
fo sfo g ip s  v o d o r o d   k o 'r s a tk ic h i  q iy m a tin in g   past  b o 'lis h ig a  
(p H = 0 ,7 )  sabab  b o 'ld i.
Fo sfo gip sg a  laboratoriya  sharoitlarida  nafaqat  tabiiy  holatda 
avtoklavda  gidroterm al  ishlov  berildi,  balki  kislota  bilan  turlicha 
darajada  p H = l , 5   va  4 ,5  gach a  yu vild i,  chunki  nordon  m uhitda 
ishlov beriladigan  fosfogips uchun  optim al  (eng  m aqbul)  nordonlik 
ayn i  m ana  shu  kattalikni  tashkil  etishi  shart.
Fo sfo gip sn i  kristallanish  boshqargich  (rostlagich)larisiz  suvli 
m uhitda  suvsizlantirish  a   —  nim gidratning  ignasim on  kristallari 
hosil  b o 'lish ig a  olib keladi,  bu  k o ‘ p  suv talab  qiladigan b o g'lo vch i 
m o d d alar  u ch u n   m aqbul  em as,  b a ’ zan  esa  m assa  aralashtirib 
b o 'lm ay d ig an   holatga  kelib  qolgani  sababli  um um an  jarayo n n i 
am alga  oshirib  b o 'lm ayd i.
B iro q   labo rato riyad a  o'tk azilgan   tajribalar  ja ra yo n n in g  o 'z i- 
d ayo q  d avriy  ravishda  ta ’sir  ko'rsatilad igan   avtoklavda  xom ash yo 
suvsizlantirilgan vaqtda fosforitli fosfogipsga nimgidrat  kristallanish 
bosh q argich lari  (N K B ) n i  kiritishning  hojati  y o 'q lig i  aniqlandi, 
chu n ki  ularsiz  ham   kerakli  o 'lch am d ag i  kalsiy  sulfat  nim gidrat 
kristallari  hosil  b o 'lar ekan.  Bu   —  faol  krem niy  11  oksidi  va  natriy 
b irik m alarin in g  katta  m iqdorda  (9 ,7 % )  b o 'lish i  bilan  izohlanadi, 
d em ak,  fosfogipsda  a   -  nim gidrat  kristallarini  boshqarish  uchun 
q u lay  sh art-sh aroitlar  yarata  oladigan  aralashm alar  bor  ekan.
Laboratoriya sharoitlarida  fosfat  kislotasini turli  darajada yuvish 
orqali  o lin gan   b o g'lo vch i  m oddalarni  sinash  natijalari  fosfor,  ftor 
v a hokazo  eruvchan  b irikm alar fosfogipsni  yuvish  zarur ekanligini 
ko'rsatad i  (7-jad val).
B u  holda pulpada p H = fo sfogip s s :q = l ,  1,5  dan ortiq bo'lganida
—  m arkasi  (rusum i)  200  b o 'lgan   texnik  gips,  p H = 4 ,5   b o 'lgan id a 
esa  undan  h am   k o'p ro q   M = 3 0 0   texnik  gips  olinishi  m um kin.

---

7 - ja d v a l