Moddalarning kimyoviy texnologiyasi

Fosfogipsdan  angidrit  sem ent  olish. 
B u nd an   ellik  besh  yil 
m uqaddam   kim yogar  olim   P .P .  B u d n iko v  oz  m iqdordagi  ish- 
qorlar,  kislotalar,  o 'rta   va  nordon  tuzlar erim aydigan  angidritning 
gidratlanishiga  im kon  berishini  ko'rsatib   o 'tg an   edi.
A n gid rit  sem enti  asosan  suvsiz  kalsiy  sulfatdan  tarkib  topgan, 
tab iiy  yo ki  sintetik  gipsni  600—700  daraja  haroratda  kuydirib 
o lin adigan   va  keyin  boshqa  turli  q o 'sh ilm alar  —  katalizatorlar 
b ilan   b irg alik d a  kukun  h o lig a ch a   m ayd alan g an   m ah su lo td ir. 
K o 'sh ilm a la r  sifatida  ohak,  har  xil  sulfatlar,  kuydirilgan  d olom it, 
a so siy   m a yd alan g an   d o m n a   to sh q o li  v a  b o sh q a  b ir  q a n c h a  
m ateriallar  ishlatiladi.
F o sfo g ip sd an   an gidrit  sem ent  olish  b o ra sid a  R .E .  S irn o - 
n ovskaya,  P .F .  G o rd ash evsk iy  va  V .I.  B erezovskiy  (R o ssiy a)la r 
m axsus tadqiqotlar o'tkazishgan.  U lar bog'lovchi  m odda qotishida 
katalizatorlar  sifatida  n atriy  sulfat  v a  natriy  biosulfat,  fosfogips 
singari  m oddalardan  foydalanishgan.
O datda angidrit sem entga faollashtiruvchi  m oddalar angidritni 
m ayd alash  vaqtid a  q o 'sh ila d i,  shu  m od d alard an   suvda  yaxshi 
eriydiganlarini  angidrit sem entini  suvda  qorish vaqtida aralashtirish 
m um kin.  M azk u r  b o g'lo v ch i  m odda  qotishi  q o 'sh gid rat  hosil 
b o 'lish i  tu fayli  r o 'y   beradi.  A ngidrit  sem entining  suvga  b o 'lgan  
talab i  va  suv  singdirish  q o b iliyati  asosan  u n in g  q ay  d arajada 
m aydalanganligiga bog'liq,  m e’yoridagidek quyuq  bo'lgan qorishm a 
hosil  qilish  uchun  odatda  3 0 —3 5 %   suv  q o 'sh ilad i.
K a m   k u yd irilad ig an   gip sli  b o g 'lo v c h i  m o d d alard an   farqli 
o 'la ro q ,  angidrit  sem enti  qotayotgan da  hajm an  kengaym aydi.
M azkur  sement  gidravlik  xususiyatlarga  ega  em as.  U   nam   havo 
m uhitida  g'o yat  jadal  sur’atda  qotadi.  N am lik  m uhitda  dastlabki 
qotishdan  keyin  quruq  m uhitda  ham   tobora  m ustahkamlanaveradi.

---

Qotgan bog'lovchi  modda suvda uzoq vaqt turib qolsa, uning mustah­
kam lik   d arajasi  p a sa y a d i,  k eyin   q u ru q lik   sh aro itid a  an gidrit 
sem entining  m ustahkam ligi  yana  ortaveradi.  B o rd i-yu   angidrit 
sementiga faollashtiruvchi  m odda sifatida  dom na toshqoli  qo'shilsa, 
uning  suvga  chidamliligi  ortadi.
Binokorlik qorishmalari  angidrit sementidan  tayyorlangan  bo'lsa, 
15   m artagacha  m uzlab-eriganda  ham  sezilarli  darajada buzilm aydi. 
U ynin g  choksiz  tushalm asi,  linoleum   osti  tushalm asi  hosil  qilish, 
turli xil suvoq va oraliq qorishmalar, oiganik va noorganik to'ldirgiclili 
yengil betonlar,  o g 'ir betonlar  ishlab  chiqarish,  shuningdek,  sun’ iy 
m arm ar  tayyorlashda  angidrit  sem entidan  foydalaniladi.  Angidrit 
sementidan  ishlangan  konstaiksiya va buyumlarni havo namligi  60— 
70  foizdan  yuqori  bo'lgan   yerlarda  qo'llab  bo'lm ayd i.