Modda agregat holatlarining molekulyar kinetik nazariyasi

9. Puazel tenglamasi

Suyuqliklarning qovushoqligini aniqlash Puazel tenglamasiga asoslangan. Suyuqlikning qovushoqligini aniqlash uchun ma’lum hajmdagi suyuqlikning kapillyar naydan oqib chiqish vaqti o’lchanadi. Buning uchun Puazel 1842 yilda taklif qilgan tenglamadan foydalaniladi:

(25.1)

bunda t-vaqt, V-oqib chiqqan suyuqlik hajmi, =3,14; r-kapillyar naycha radiusi, R-bosim, -naycha uzunligi, -suyuqlikning qovushoqlik koeffitsiyenti (25,1) dan uchun quyidagi ifoda kelib chiqadi:

(25.2)

Bu formuladan foydalanib suyuqlikni suvga nisbatan qovushoqligi topiladi. ma’lum hajm suv olib, uning kapillyardan oqib chiqish vaqti aniqlanadi so’nra o’shancha hajmdagi suyuqlikning o’sha kapillyardan oqib chiqish vaqti topiladi. Buni viskozimetr (25.1-rasm) yordamida bajariladi.

Suyuqlik qovushoqligi

(25.3)

tenglama bilan hisoblanadi. Bunda n₀-suvning qovushoqligi, t₀-suvni oqib chiqish vaqti, d₀-suvni zichligi, t-suyuqlikning oqib chiqish vaqti, d-uning zichligi.

Qovushoqlikni aniqlashning boshqa usuli ham bor. Bu usul suyuqlikka tashlangan metall sharning harakat tezligini aniqlashga asoslanadi. Suyuqlikka tashlangan sharning og’irlik kuchi ta’siri ostida pastga tushish tezligi Stoks qonuni asosida topiladi. Bu qonunga muvofiq suyuqlikning shar harakatiga ko’rsatgan qarshilik kuchi (F) sharning harakat tezligiga to’g’ri proporsionaldir.

(25.4)

Bunda u sharning suyuqlikdagi harakat tezligi.

Agar sharning zichligi D, suyuqlik zichligi d bo’lsa,

sharning suyuqlikdagi massasi Arximed qonuniga binoan,

(25.5)

bo’ladi (g=9,81m/s²).

Suyuqlik ichida sharning massasi suyuqlikning qarshilik kuchiga teng desak

bo’ladi. Bundan:

(25.6)

ifodasi kelib chiqadi. Тajribada sharning harakat tezligini o’lchash mumkin. So’ngra (25.6) formula yordamida suyuqlikning qovushoqligini osongina hisoblab topish mumkin.