79
9-mavzu.Jismoniy tarbiya darslarida o
‘
quvchilar faoliyatini tashkil etish
shakllari.
Reja:
1.Jismoniy tarbiya darslarida o‘quvchilar faoliyatini tashkil etish va boshqarish.
2. Yuklamalarni me’yorlash qoidalari.
3. O‘quv yilida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini rejalashtirishni o‘rgatish.
4.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil etish usullarini misollar bilan
tushuntirish lozim bo‘ladi.
Jismoniy tarbiya darslarida o`quvchilar faoliyatini tashkillash usuliyati.
Umumiy ta`lim maktablari, kasb-unar va akademik litseylar, gimnaziyalar,
kollejdlar, oliy o`quv yurtlari va boshqa ta`lim muassasalarida o`tkaziladigan
jismoniy tarbiya dasrlarida jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish mashg`ulotlarida
ishtirok etaetgan o`quvchilarning aoliyati boshariladi. O`quvchilar
faoliyatini
boshqarish deganda mashg`ulot davomida o`qituvchi rejasiga muvofiq jismoniy
mashqlarni bajarishni tashkillash uslubiyatini tushunamiz. Ta`lim-tarbiya jaraenida
jismoniy tarbiya o`qituvchilari, o`quvchilar faoliyatini jismoniy tarbiya darslarida
birvarakayiga (frontal), uzluksiz-ulab, guruo`chalarga ajratib, yakkama-yakka va
aylanib yurib mashq bajarish uslubiyatlari orali tashkillaydilar. 1. O`quvchi
faoliyatini
tashkillashning
frontal
usuliyati
deganda
guruhdagi
barcha
o`quvchilarni birvarakayga o`qituvchi bilan birgalikda bir hil vazifani hal qilish
uchun mashqni eppasiga bajarishi tushuniladi. Bu uslubiyatning azalligi mashqni
bajarish uchun barcha o`quvchilarni teng qamrab
olinishidir va ularni
birvarakayiga band qilishi bulib, dars (mashg`ulot)da yuqori zichlikka erishiladi
hamda yuklamani sur`ati, intensivligi va me`eri barcha uchun bir bulish-ligidadir.
Bu uslubiyatdan asosan darsning tayerlov va yakunlov qism-larida, yangi
materialni uzlashtirish, takomillashtirish darslarida, ko`proq
kichik eshdagi
o`quvchilar bilan mashg`ulotlarda foydalaniladi. 2. O`quvchi faoliyatini uzluksiz-
ulab tashkillash usuliyati. Mashqni bajarish navbatini tushuntirishlarsiz, uslubiy
kursatma-larni harakatni bajarish ritmiga moslab, xatolarni tuzatish uchun guruhni
to`xtatmay, yuqori zichlikka erishish maqsadida harakat faoliyatini to`la bajarish
tarzida naomen buladi. Bu uslubiyatning afzalligi yuklama me`erini, uni xajmini,
intensivligini guruhdagi barcha o`quvchi uchun (jismoniy tayergarligidan qat`iy
nazar) bi hildi bulishligiga erishishdir. Bu bilan sinf, guruh o`quvchilari
umumiy
jismoniy tayergarligini baholash, ayniqsa o`quvchilarning uzlari uchun
tengdoshlariga nisbatan uz harakat imkoniyatlari darajasini taqqoslash, solishtirish
imkoniyati yaratiladi. Asosan darsning tayerlov, yakunlov qismlari hamda yangi
materiani uzlashtirish boshlangan darsning asosiy qismida kүproq foydalaniladi. 3.
O`quv guruhi (sin)ni guruhlarga ajratish usuliyatining mazmuni jismoniy
rivojlanganligi, jismoniy tayergarligi, darsda qo`yilgan
vazifalarni turli-tumanligi,
uni hal qilish uchun lozim bulgan jixozlarni xisobga olish bilan, ko`p sonli
o`quvchilar guruhini mayda, kichik guruhlarga ajratishdir. U uslubiyatdan asosan
darsning asosiy qismida oydalaniladi. O`quvchi faoliyatini tashkillash,
guruhchalarga ajratish uslubiyati ta`lim jaraenida jismoniy rivojlanganligi,
jismoniy tayergarligini hisobga olib shug`ullanish imkoniyatini yaratadi. Bu uz
navbatida o`qitish
jaraenini kuchiga yarasha, jismoniy imkoniyatini hisobga
80
olishdek afzalliklarni vujudga keltiradi va ta`lim jaraeni uchun sarflanaetgan vaqtni
tejaydi. Har bir guruh o`qituvchi topshirig`i bian mustaqil, alohida vazifani hal
qilishga yunaltiriladi. Bu uslubiyat har bir guruh uchun rahbarlik vazifasini bajara
oladigan, oldindan tayerlangan, mavzuni texnikasidan xabardor, guruhcha faolini
tayerlashni o`qituvchi zimmasiga yuklaydi. 4. O`quvchi faoliyatini yakkama-yakka
tashkillash uslubiyatidan asosan o`quv
yilining, o`quv choragining, Davlat
standarti dasturidagi bulimlarning o`qitib bulingan mavzularini takrorlash
darslarida oydalanida. O`quvchilar faoliyatini yakkama-yakka tashkillash
o`quvchi-lardan texnik jihatdan ma`lum nazariy va amaliy bilimlarga ega bulishni,
uz-uzini va guruhdoshini hafvsizligini ta`minlay bilish, mashqni kursata olish va
eng
asosiysi
uzlashtirilaetgan,
tanishti-rilaetgan,
mustakamlanaetgan
va
takomillashtirilaetgan o`quv materiali, o`quvchilar
uchun oldindan urgatilgan
mashq texnikasi tanish material bulishi shart. Qolaversa, ayrim darslarda har bir
o`quvchi uchun o`quv yilida uzlashtirib ulgurmagan mavzular eki mashqlaridan
vazifalar beriladi. Bu usuliyatdan asosan urta va katta maktab eshdagi o`quvchilar
bilan o`tkazilgan darslarda foydalanish tavsiya qilinadi. 5. O`quvchi faoliyatini
aylanib yurib mashq bajarish usuliyati orqali tashkillash asosan yuqori sin
o`quvchilari bilan, rejalashtirilgan o`quv materiali urganib o`lgurganidan so`ng,
mashqdan-mashqqa o`tish, o`qituvchining buyrug`i (signali), signalisiz mashqni
bajargandan so`ng
urin almashtirish maqsadida
boshqa jihozga o`tish tarzida
tashkillanadi. Bu usuliyatning samaraliligi shundaki, vaqt tejaladi, o`quvchilarning
barchasi birvarakayiga band buladi, ularda mustaqil shug`ullanishga extiyoj va
instruktorlik malakalari shakllanadi. Bu usuliyatning «Kreystring» deb ataladigan
turt hil kurinishi mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: 
