Missionerlikning salbiy ta'siri haqida Image not found or type unknown

---

Missionerlikning salbiy ta'siri haqida

Image not found or type unknown

Missionerlik haqida gap ketar ekan, avvalo ushbu tushunchaning lo'g'aviy va istilohiy 

ma'nolarini tushunib olish muhimligini alohida qayd etish lozim. Missionerlik lotin tilidan 

olingan bo'lib, “missio”so'zi fe’lidan “yuborish”, “vazifa topshirish”, missioner esa 

“vazifani bajaruvchi” degan ma'nolarni anglatadi. 

Missionerlikni ko'pchilik xristian dini bilan o'z-aro bog'liq tushuncha sifatida qabul qiladi. 

Missionerlikning xristian dini bilan bog'liqligi shundaki, xristian dinining protestantlik 

yo'nalishida “Missionerlik xar bir dindor uchun shart”,- deb hisoblanishi “Injil”da 

keltirilganligini uchratishimiz mumkin.

Buning  sababi qo'yidagicha, Xristianlikning katolik va pravoslav yo'nalishlarida 

missionerlik bilan ruhoniylar shug'ullanishi belgilangan, ya’ni ruhoniylar rasmiy 

cherkovlarda ibodatga kelgan fuqarolar orasida  missionerlik faoliyatini amalga 

oshirishlari nazarda tututilgan bo'lib, protestant («lotincha «proiestans»-«e’tiroz 

bildiruvchi») konfessiyalarida missionerlik bilan shug'ullanish barcha dindorlarning burchi 

etib belgilangan. Diniy e’tiqodi uchun quvg'inga uchragan protestantlarning Shimoliy 

Amerikaga ommaviy emigratsiya qilishlari XVII-XVIII asrlarda mazkur qit’ada 

protestantlikning keng tarqalishi, keyinchalik AQShda mormonlar, “Iegov shohidlari”, 

xarizmatik pyatidesyatniklar kabi ortodoksal xristianlik ta'limotidan jiddiy tarzda chetga 

chiqqan proetstant konfessiya va sektalarning vujudga kelishiga zamin yaratgan. 

Missionerlik faoliyatining bir qismi sanalgan prozelitizm (grekcha «proseh/tos» - yangi 

e’tiqodni qabul qilgan odam) tushunchasi ham mavjo'd bo'lib, prozeletizm yangi din 

g'oyalarini qabul qilgan shaxsning ushbu dinga kuchli sadoqatini anglatadi .

Davlatimiz tomonidan fuqarolarining diniy qarashlarini va dinga bo'lgan munasabatini 

O'zbekiston Respublikasining “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida”gi qonuni 

talablari bilan tartibga solinadi. Xususan, Qonunning 5-moddasiga ko'ra, hech bir dinga 

yoki diniy e’tiqodga boshqalariga nisbatan biron-biri imtiyoz yoki cheklashlar 

belgilanishiga yo'l qo'yilmaydi. Qonun muayyan yoshga to'lgan fuqarolarning o'z diniy 

---

ehtiyojlarini ta'minlash uchun diniy tashkilot tuzish, oliy va o'rta diniy o'quv yurtlarida 

ta'lim olish tartib qoidalarini xam belgilab bergan. Ayni vaqtda dindan davlat va 

Konstitutsiyaga qarshi targ'ibot olib borishda, millatlararo adovat o'yg'otishda, vaziyatni 

beqarorlashtiruvchi uydirmalarni tarqatishda, aholi o'rtasida vahima chiqarishda hamda 

davlat, jamiyat va shaxsga qarshi qaratilgan boshqa g'arazli maqsadlarda foydalanishga 

yo'l qo'yilmasligi qat’iy belgilab ko'rsatilgan.

Bugungi kunda missionerlikdan g'arazli niyatlarda foydalanish ham keng tus olgan. 

Tarixga nazar tashlaydigan bo'lsak, o'zga hududlarni zabt etish maqsadida ishlatiladigan 

urush qurollari uzluksiz takomillashib borilganligini ko'rishimiz mumkin. Qurol-

yarog'larning takomillashib borishi urushlarda g'olib bo'lishga katta yordam bergan, lekin 

o'z navbatida shuni ta'kidlash joizki har bir urush qurbonlarsiz yakun topmagan. Bundan 

tashqari urush olib borgan davlatlarning iqtisodiyoti beqaror bo'lgan ya’ni iqtisodiyoti 

zaiflashib, aholisining real doramadlari, yashash tarzi juda past darajada bo'lgan. Bir so'z 

bilan aytganda biron-bir davlatni tobe qilishda kuch ishlatish usuli samara bermasligi 

aniqlangan.

Dunyodagi zo'rovon va tajovuzkor kuchlar qaysi bir halq yoki mamlakatni o'ziga tobe 

qilib, bo'ysundirmoqchi, uning boyliklarini egallamoqchi bo'lsa, avvalambor, uni 

qurolsizlantirishga, ya’ni eng buyuk boyligi bo'lmish milliy qadriyatlari, tarixi va 

ma'naviyatidan judo qilishga urinadi .

Buning tasdig'ini yaqin tarixdagi Yugoslavaya misolida ko'rishimiz mumkin. Turli millat va 

din vakillari istiqomat qilib kelgan Yugoslvaiyaning Serbiya, Sloveniya, Xorvatiya, 

Makedoniya, Chernogoriya, Bosniya va Gertsegovina kabi davlatlarga parchalanib 

ketgani ham etnokonfessional ziddiyatlar qanday og'ir oqibatlarga olib kelishi 

mumkinligining hayotiy-amaliy ifodasidir.

Xristian nazariyotchilaridan biri Luis Bush xristian missionerlari alohida e’tibor qaratishi 

lozim bo'lgan hudud-shimoliy kenglikning 10 va 40-paralellari orasida joylashgan, deb 

hisoblab uni “10/40 OYNA” deb atagan .

“10/40 OYNA” deb atalgan hududga Osiyo va Afrika mamlakatlari hududlari kiradi. 

Missionerlar tomnidan Osiyo va Afrika mamlakatlari hududlarini asosiy kurash maydoniga 

aylantirishining eng katta sabalaridan biri neft va neft maxsulotlariga egalik qilish, dunyo 

davlatlarining neft va neft maxsulotlariga bo'lgan ehtiyojlari ortishi, qimmatlashishi va 

yirik davlatlarning energetika zahiralari joylashgan hududlarda o'z ta'sirlarini o'tkazishga 

harakat qilishidir.

---

Missionerlarning asosiy maqsadi xristianlikni targ'ib qilish yo'li bilan jamiyatda xayrihoh 

bo'lgan guruhlarni shakllantirish va tarofdorlar sonini ko'paytirish orqali muayyan 

mamlakat va hudud ustidan nazorat o'rnatish hisoblanadi.

Yuqoridagi asosoli xolatlarga tayangan holda missionerlarning maqsadi to'g'risida fikr 

yuritadigan bo'lsak, missionerlik ta'siriga tushgan kishilarda asrlar mobaynida ota-

bobolaridan meros bo'lib hozirgi kunga qadar saqlanib kelgan madaniy, ma'naviy va 

ahloqiy qadriyatlarini yo'q bo'lib ketishini, insonlarning ma'naviy ongini o'zlari “ma'qul” 

ko'rgan yo'nalishida zararli ma'lumotlar bilan oziqlantirishi, tinch osoiyshta kun 

kechirayotgan halq orasida tinchsizlikni, norozilik kayfiyatini o'yg'otish orqali Hokimiyat 

vakillariga o'zlarining ta'sirlarini o'tkazishlari hisoblanadi.

Missionerlikning “10/40 OYNA” dasturiga e’tibor qaratadigan bo'lsak, missionerlar 

Respublikamizda mavjud tabiiy er osti boyliklarimiz hisoblangan neft va neft 

maxsulotlarini o'zlashtirishni rejalashtirganliklarini anglashimiz mumkin. Tabiiy er osti 

resurslari  bu mustaqil huquqiy demokratik davlatimizning boyliklari hisoblanadi. 

Davlatimizning er osti qazilma boyliklari katta strategik ahamiyatga ega hisoblanadi. 

Zero ushbu boyliklar davlatimizning makro iqtisodiyoti barqarorligini ta'minlovchi 

resurslar hisoblanadi.

Yuqorida keltirilgan hayotiy va amaliy misollarga tayanadigan bo'lsak, missionerlik 

faoliyati O'zbekiston Respublikasini har tomonlama rivojlanishiga, buyuk kelajagini barpo 

etishiga katta salbiy ta'sir ko'rsatishini anglashimiz zarur. Zero O'zbekiston Respublikasi 

Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O'zbekiston Respublikasini 2017-2021 yillarda 

yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida”gi PF-4947 sonli Farmoni  

qabul qilingan bo'lib, ushbu farmon talablariga asosan mustaqil huquqiy demokratik 

jamiyatimizni dunyoning rivojlangan davlatlar qatoridan o'rin egallashiga xizmat qilishi 

nazarda tutilgan. Harakatlar strategiyasi talablari davlatimizning eng muxim jabhalarini 

rivojalantirishga qaratilgan bo'lib, bunda beshta ustuvor yo'nalish belgilangan, jumladan, 

Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish, Qonun ustuvorligini ta'minlash va sud-

huquq tizimini yanada isloh qilish, davlatimiz iqtisodiyotini liberallashtirish, kichik biznes 

va tadbirkorlik faoliyatini qo'llab-quvvatlash, ijtimoiiy sohani rivojlantirish va havfsizlik, 

diniy bag'rikenglik, millatlararo totuvlik va chuqur o'ylangan, o'z aro manfaatli bo'lgan 

tashqi siyosatni amalga oshirish, yo'nalishlari bo'yicha maxsus dasturlar belgilangan. 

Missionerlik faoliyati oqibatlari, dalatimiz rahbari tomonidan qabul qilingan Haraktlar 

strategiyasining beshinchi ustuvor yo'nalishi hisoblangan havfsizlik, millatlararo totuvlik, 

diniy bag'rikenglik sohasida davlatimiz tomonidan amalga oshirilayotgan islohotlarga 

---

o'zining salbiy ta'sirini ko'rsatishi extimoli bor. Bunga sabab etib O'zbekiston 

Respublikasi aholisi ko'p millatli ekanligini ko'rsatishimiz mumkin. Bunday salbiy 

xarakterga ega hodisalar O'zbekiston Respublikasini boshqa strategik muhim Davlatlar 

bilan aloqalariga o'z ta'sirini ko'rsatishi mumkin. Sababi hozirgi globallashuv jarayonida 

axborot kommunikatsiya texnologiyalari rivojlangan bir paytda dunyoning nariga chetida 

sodir bo'lgan vaziyatni bu chetida davlatlarga etib kelishi bir zumda.

Xulosa sifatida shuni aytishim mumkinki, missionerlarning bugungi kundagi faoliyati hech 

bir mintaqa, hech bir davlat bunday tahdiddan xoli emasligini ko'rsatadi. Bunday 

xolatlarning oldini olish uchun esa missionerlikning mohiyatini to'g'ri va chuqurroq 

anglash, uni bartaraf etish yo'lida maqsadli, tizimli va tadrijiy faoliyat olib borish zarur 

bo'ladi.   

Dj. Esenbaev

Qoraqalpog'iston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar boshqarmasi bosh yuriskonsulti