Mirzo ulug‟bek nomidagi o‟zbekiston milliy universiteti

17-rasm

18-rasm

Xulosa.
Qushlarning parvozi uchadigan qushlarning ko'p turlari tomonidan

qo'llaniladigan asosiy harakat usuli. Parvoz qushlarga ovqatlanish,
ko'paytirish, yirtqichlardan qochish va ko'chib o'tishda yordam beradi.
Qushlarning parvozi hayvonot olamida harakatlanishning eng murakkab shakllaridan biridir. Harakatning bu turining har bir jihati, jumladan,
suzib yurish, uchish va qo„nish, ko„plab murakkab harakatlarni o„z
ichiga oladi. Turli xil qush turlari millionlab yillar davomida evolyutsiya natijasida muayyan muhitga, o'lja tutish, yirtqichlardan himoyalanish va boshqa ehtiyojlarga moslashganligi sababli, ularning qanotlari
ixtisoslashgan va turli xil parvoz shakllarini egallagan.
Aksariyat paleontologlar qushlar kichik teropodli dinozavrlardan paydo bo'lgan degan fikrga qo'shiladilar, ammo qushlarning parvozining kelib
chiqishi paleontologiyadagi eng qadimgi va eng qizg'in bahsli
munozaralardan biridir. Bu borada uchta faraz mavjud:
1. Daraxtlardan pastga qarab tushishi. Qushlarning ajdodlari dastlab
daraxtlardan pastga tushishgan va keyin haqiqiy parvozni ta'minlaydigan boshqa modifikatsiyalarga ega bo'lishgan.
2.Qushlarning ajdodlarini kichik bo‟lishi. Dastlab qushlar tez
harakatlanadigan yirtqich dinozavrlar bo'lishgan, ularda patlar boshqa
sabablarga ko'ra rivojlanib, so'ngra avval ko'tarilish, keyin esa haqiqiy
parvozni ta'minlash uchun yanada rivojlangan.

3.Qanot yordamida qiyalik bilan yugurish (WAIR). Qushlarning

qanotlari oldingi oyoqlarning o'zgarishi natijasida paydo bo'lgan, bu esa qushlarning daraxtlar tanasi kabi o'ta tik qiyaliklarda yugurishini
ta'minlagan.
Qushlar nafaqat qanotlarini, balki uchishda yordam beradigan boshqa
ko'plab moslashuvlarni ham rivojlantirdilar. Qushlar kuchli, ammo engil suyakga ega. Umuman olganda, qushlarda uchish moslashuvining ikki
turi mavjud:1) Morfologik moslashuvlar; 2) Anatomik moslashuvlar
Qushlarning uchish qobiliyatini aniqlashda qanotning shakli muhim
ahamiyatga ega.
Qush qanotlarining to'rt turga bo'lish mumkin, ba'zilari esa bu ikki turga to'g'ri keladi deb fikr bildirishadi. Ushbu turdagi qanotlar elliptik
qanotlar, yuqori tezlikli qanotlar, yuqori nisbatli qanotlar va tirqishli
yuqori ko'taruvchi qanotlardir. Qushlar asosan uch turdagi uchishdan
foydalanadi, ular qanot harakati bilan ajralib turadi. Bular 1) davomli
parvoz; 2) qattiq parvoz; 3) chegara parvoz.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. Dadayev.S, Toshmanov.N. ,,Umurtqalilar zoologiyasi‟‟. Toshkent-
2008.
2.Laxanov.J.L. ,,Umurtqalilar zoologiyasi‟‟. Toshkent-2005.
3. Mavlonov.O. ,,Zoologiya‟‟ Toshkent-2010. ,,O‟zbekiston milliy
ensiklopediyasi‟‟ Davlat ilmiy nashriyoti.
4. Naumov.S.P. ,,Umurtqalilar zoologiyasi‟‟. Toshkent-1995. O‟qituvchi nashriyoti.
5.https://en.m.wikipedia.org/wiki/Bird_flight
6.https://kopilkaurokov.ru/biologiya/uroki/tabatshunoslik_o_qitish_meto dikasi