Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy Universiteti

Prostaglandinlarning yuqori darajasi shikastlanish yoki infektsiyaga javoban hosil bo'ladi va qizilo'ngach, shish, og'riq va isitma belgilari bilan bog'liq yallig'lanishni keltirib chiqaradi. Bu tananing oddiy davolanish jarayonining muhim qismidir. Ammo, bu tabiiy javob ba'zan prostaglandinlarning ortiqcha va surunkali ishlab chiqarilishiga olib keladi, bu esa kiruvchi yallig'lanishni keltirib chiqaradigan bir necha kasalliklarga olib kelishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, siklooksigenaz-2 ni maxsus blokirovka qiluvchi vositalar artrit, og'ir hayzli qon ketish va og'riqli hayzlik kramplari va saratonning muayyan turlari, jumladan kolon va ko'krak saratoni kabi kasalliklarni davolash uchun ishlatilishi mumkin. Tsiklooksigenazlar haqida yangi kashfiyotlar olib borilmoqda, bu esa siklooksigenaz-2 nafaqat kasallik uchun javobgar emas, balki boshqa funktsiyalarga ham ega ekanligini ko'rsatadi. 

Prostaglandinlarning organizmga tasiri – gormonsimon ta’sir etadigan C20 - poliеnli yog’ kislotalari hosilalari bo’lib, siklopеntеn halqasini saqlaydilar. Eritrositlardan tashqari hamma to’qima va hujayralarda hosil bo’ladi.  

Yashash muddati juda qisqa, ta’sir etayotgan to’qimani o’zida sintezlanadi. – To’qima gormonlaridir.  Tarkibiga qarab prostaglandinlar bir necha tipga bo’linadi; A,B,C,D,E,F,G,H. 

Prostaglandinlarning har bir tipi bir nechta seriyaga bo’linadi (PGE1, PGE2, PGE3) – qo’shbog’lar soniga qarab. Bundan tashqari OH–gruppani va siklopentan halqasini orientatsiyasiga qarab α, β- idekslari kiritiladi

).Tabiiy prostoglandinlar α – konfiguratsiyaga ega. 

Prostaglandinlarni sintezi uchun boshlang’ich modda bo’lib C 20:3 (gomo γ-linol ), C 20:4 - araxidon kislota, C 20:5 - ekozopentayen kislotasi ishlatiladi. Bu kislotalar ovqat bilan kiradigan linol kislotasidan hosil bo’ladi. Ularning hosil bo’lishi yuqoridagi jadvalda va quyidagi sxemada keltirilgan: PGA izomeriyasi → PGB, PGC 

linolkislota→araxidonkislota→fosfogliterid→araxidkislota→lipoksigenaza 

↑ ↓  

ovqat (leykositlarda)→leykotrienlar  

↓ LT A,B,C,D,E ( siklik emas) 

siklooksigenaza (prostaglandinsintetazalar) 

↓ 

Endoperoksidazalar(PGJ2, PGH2) 

↓ 

PGE, PGF, PGD, PGH2, PGJ2 

↓ ↓ 

PGA TX-tromboksan 

Hosil bo’lgan hamma prostoglandinlar bir necha soniyadan 20 daqiqagacha yashaydi. Undan keyin inaktivatsiyaga ucharab siydik bilan chiqib ketadi .

Foydalanilgan adabiyotlar :

1. 
   uz.m.wikipedia.org
   
2. 
   ximik.ru
   
3. 
   dnk.uz
   
4. 
   avitsena.uz
   
5. 
   Bioximya (Yo.Toraqulov)