Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy universiteti Biologiya fakulteti II kurs 202- guruh talabasi Tohirova Mohinurning Zoologiya( umurtqasiz hayvonlar) fani Amaliyot darsidan Bajargan prezentatsiyasi

Kiprikli infuzoriyalarning xilma - xilligi

Koʻpayishi

• Jinssiz ko‘payish infuzoriyalar tanasining ko‘ndalangiga teng ikkiga bolinish yo‘li bilan boradi. Ko‘pchilik infuzoriyalaming makronukleusida jinssiz koʼpayishda mitozga o ‘xshash jarayon sodir boladi. Dastlab xromosomalar hosil boʼladi, ularning soni ikki marta oshadi, lekin yadro boʼlinmaydi. Yadro boʼlinmasdan xromosomalar sonining ortishi endomitoz deyiladi. Shundan so‘ng infuzoriyalaming boʼlinishi boshlanadi. Xromosomalar ingidikalashib (despiralizatsiya) ko‘rinmaydigan boʼlib qoladi. Makronukleus cho‘zilib, o ‘rtasi ingichkalashadi, xromosomalar yangi hosil boʼlayotgan ikkita yadrolar o‘rtasida taqsimlanadi. Mikronukleus esa mitoz yoʼli bilan ikkiga boʼlinadi. Ana shundan keyin infuzoriya tanasi ikkiga boʼlinadi. Har ikki infuzoriyada ham tanasining yetishmagan qismlari (og‘iz apparati, kipriklar, qisqaruvchi vakuolalar va boshqalar) qaytadan hosil boladi. Normal uy haroratida tufelka bir sutkada 1-2 marta bolinadi.
• Ko‘pchilik infuzoriyalar jinssiz ko‘payishdan oldin sista hosil qiladi.

Sista ichida palintomiya yoʻli bilan infuzoriya tanasi yiriklashmasdan ketma-ket boʼlinib, 4 ta yoki ko‘proq juda mayda infuzoriyalar hosil qiladi. Sistadan yosh infuzoriyalar chiqadi. Ular oziqlanib, tez oʼsadi va yana sista hosil qilib, uning ichida bolina boshlaydi.

Sista ichida palintomiya yoʻli bilan infuzoriya tanasi yiriklashmasdan ketma-ket boʼlinib, 4 ta yoki ko‘proq juda mayda infuzoriyalar hosil qiladi. Sistadan yosh infuzoriyalar chiqadi. Ular oziqlanib, tez oʼsadi va yana sista hosil qilib, uning ichida bolina boshlaydi.

Infuzoriyalarning koʻp marta jinssiz koʻpayishidan soʻng kon’yugatsiya boshlanadi. Kon’yugatsiyada ikkita infuzoriya qorin tomoni bilan bir-biriga yaqinlashadi. Ayrim infuzoriyalar kon’yugatsiyasida pellikulaning tegib turgan joyi eriydi va ikki kon’yugant o ‘rtasida sitoplazmatik ko‘prikcha hosil boʼladi . Boshqa infuzoriyalarda esa bunday ko‘prikcha hosil boʼlmaydi. Kon’yugatsiya davomida makronukleus yemirilib, sitoplazmaga so‘riladi. Mikronukleuslar 2 marta meyoz boʼlinishi natijasida 4 ta gaploid xromosomali yadrolar hosil boʼladi. Ulardan uchtasi yemirilib, sitoplazmaga singib ketadi; to‘rtinchisi yana bolinib jinsiy yadrolar - pronukleuslami hosil qiladi.

• Infuzoriyalarning koʻp marta jinssiz koʻpayishidan soʻng kon’yugatsiya boshlanadi. Kon’yugatsiyada ikkita infuzoriya qorin tomoni bilan bir-biriga yaqinlashadi. Ayrim infuzoriyalar kon’yugatsiyasida pellikulaning tegib turgan joyi eriydi va ikki kon’yugant o ‘rtasida sitoplazmatik ko‘prikcha hosil boʼladi . Boshqa infuzoriyalarda esa bunday ko‘prikcha hosil boʼlmaydi. Kon’yugatsiya davomida makronukleus yemirilib, sitoplazmaga so‘riladi. Mikronukleuslar 2 marta meyoz boʼlinishi natijasida 4 ta gaploid xromosomali yadrolar hosil boʼladi. Ulardan uchtasi yemirilib, sitoplazmaga singib ketadi; to‘rtinchisi yana bolinib jinsiy yadrolar - pronukleuslami hosil qiladi.