Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Тарих факультети

Селунгурдан архантроп суяк қолдиқларининг топилиши катта шов-шувга сабаб бўлди. Суяклар айтарли кўп эмас: одам тишлари, бош суяги парчаси ва елка бўлаги. Турли жиҳатидан Фарғона одами Homo erektusга мансуб.

Селунгур ғорида топилган тишлар анча яхши сақланган, бинобарин, уларнинг турли кимсаларга мансублигини аниқлаш мумкин. Ўта даражада сийқаланган қопламали ва узун илдизли иккита йирик курак тиш, эҳтимол, 35-40 ёшлардаги эркак кишиники бўлса керак. Қисқа илдизли кичикроқ юқори курак тиш, чамаси 40 ёшлардаги аёлга тегишли.

Топилган елка суяги бўлаги катта қизиқиш уйғотади. У муайян белгиларига кўра, тақрибан миллион йил илгари яшаб ўтган.

Селунгурда олинган намуналарнинг коллаген таҳлили бу ердаги маданий қатламлар бундан 1,1 миллион йил муқаддам вужудга келганлигини тасдиқлади. 2002 йили ушбу суяк қолдиқларининг ёши ЎзР ФА Ядро физикаси институтида калий-аргон усулида аниқланиб, қарийб 1,5 миллион йил эканлиги маълум бўлди.

Бу қадимги одам суякларини антропологик ўрганиш буларнинг барчаси архантропларга тегишли эканлигини кўрсатади. Суяк қолдиқларининг энгак бўлаги ҳамда бош суяк косаси бўлаклари ҳануз ўрганиб келинмоқда. Булар ҳақида ҳали узил кесил хулосага келингани йўқ.

Илк палеолит даври меҳнат қуроллари ўзининг соддалиги ва қўполлиги билан кейинги даврларнинг меҳнат қуролларидан анча фарқ қилади. Ашел даври маконлари сувга яқин, очиқ ерларда бўлган. Энг қадимги одамлар дастлаб тўда булиб яшаганлар. Маконларда топилган ҳайвон суяклари ва тош қуролларнинг хусусиятлари энг қадимги одамлар овчилик ва термачилик билан шуғулланиб, шу асосда ҳаёт кечирганлигини кўрсатади.

Шубҳасиз маълумки, у пайтда одамларнинг ақлий ва жисмоний ривожланиш даражаси уларга якка-якка яшаш учун ҳеч қандай имкониятлар яратиб бермаган. Уларнинг озиқ-овкат заҳиралари чегараланган эди, бундан ташқари, якка яшаб, одамлар йирик йиртқич хайвонларнинг ҳужумидан ўз ҳаётларини сақлай олмасдилар. Очлик хавфи ва кўп вазиятларда номаълум табиий жараёнлар энг қадимги одамларни тўда бўлиб яшашга мажбур қилган. Олимлар фикрига кўра, ашел давридаги иклим иссиқ бўлганлиги учун одамларнинг уй-жой ва кийимга эҳтиёжи бўлмаган.

Эътиборингиз учун раҳмат!