Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Тарих факультети

Бу қатламларнинг қалинлиги 30 сантиметрдан 1 метргача бўлиб, ўртача 60-70 сантиметрни ташкил қилади. Демак, аждодларимиз мазкур ғорда ўз маконларини 5 маротаба узоқ вақт тарк этиб яшаганлар. Бу маданий қатламларда тошдан ясалган меҳнат қуроллари: қўл чопқиси, тўмтоқ болта, пичоқсимон қуроллар, кўплаб тош қуроллар, қуш тумшуғига ўхшаш қуроллар қазиб олинди.

Селунгурнинг 4-қатламидан топилган, археология фани учун жуда ноёб бўлган қуроллардан бири оғир ва тўмтоқ тош болтадир. У анча содда усулда ясалганига қарамай, ишлов бериш ниҳоясига етган меҳнат қуролларидан бири ҳисобланади. Унинг ишлов берилган ишчи қисмида учириндилардан қолган излар кўзга яққол ташланади. Унинг пастки қисмига ишлов берилмаган бўлса-да, бироқ бир қанча кемтиклари бўлиб, уни аждодларимиз анча вақт ишлатишганликлари-дан далолат беради.

Селунгурнинг 5-қатламида топилган қўл чопқиси ашел қўл чопқиларига ўхшаш жиҳати билан ажралиб туради. Чопқи қизил яшма тошидан тайёрланган бўлиб, унга ён томонларидан отбойниклар ёрдамида уриб учириб ишлов берилган. Натижада, унинг ён томонларида нисбатан йирикроқ учириндилар учириб олинганлигидан далолат берувчи излар қолган. Ана шундай ўзига хос хусусиятлари туфайли Селунгур ноёб археологик ёдгорликлар қаторидан жой олган. Германиянинг Кёльн шаҳрида яшовчи археолог олим, профессор Басинскийнинг фикрича, Селунгур тарзидаги археологик ёдголикларнинг ёши Германияда 1 миллион йил билан белгиланади.

Селунгур ғорининг маданий қатламларидан 32 хил турдаги сутэмизувчи ҳайвонларга тааллуқли 5 мингдан ортиқроқ суяк қолдиқлари аниқланиб, тадқиқ этилди. Натижада, Селунгур ҳайвонот мажмуасини ажратишга муваффақ бўлинди. Бу мажмуа морфологик белгилари ҳамда архаиклиги бўйича илк плейстоцен даври охирларига мансуб, деган фикга келинди. Бундай ҳайвонот қолдиқлари орасида йиртқич, туёқли ва кемирувчи ҳайвон турлари кўпчиликни ташкил этади.

Булар ичида, ўз навбатида, дашт ва очиқ ландшафтли ерларга хос турлар бисёр. Ғор айиғи, бўри, ғор арслони, сиртлони, каркидони, бўрилари, отлари, плейстоцен эшаги, тўнғизлар, ҳар турли кемирувчилар қолдиқларининг мавжудлиги бу ерда иссиқ ва қуруқ иқлим ҳукмронлик қилганидан далолат беради. Баён қилинганлардан кўриниб турибдики, Селунгур манзилгоҳининг ҳайвон суяклари хронологик жиҳатдан илк плейстоцен даврига тўғри келади.