Мирзо улуғбек номидаги

Сингапур Бош вазири Ли Куан Юнинг мамлакат тараққиётига қўшган ҳиссаси. Замонавий илмий тенденция ва тажрибалар ижтимоий ривожланиш ҳамоҳанглигида.
Марҳум жаноб Ли Куан Ю (1923-2015) Сингапурда биринчи дунё таълим тизимини яратишга асос солган. Мамлакатга оид кўплаб бошқа масалалар сингари, унинг таълим ҳақидаги ғоялари ҳам биринчи ўринга қўйилган бўлиб, у қаерда бўлса ҳам, ҳатто сўнгги кунларигача таълим олиш билан шуғулланган. Унинг махсус қизил дафтари бўлиб, унда доим барча Сингапурликлар учун яхши ҳаёт яратишга ёрдам берадиган фикр ва ғоялар бор эди. Шундай қилиб, китобда жаноб Лининг режалари, жумладан Таълим: Инсон ва унинг ғоялари; Сингапур таълими асослари; Миллат ва миллат қуриш учун таълим; ва 21-асрнинг тайёрлиги ва мослашувчанлиги, шунингдек, бобларда муаллифларнинг Сингапурдаги таълим келажаги учун катта ёки кичик бўлишидан қатъи назар талабаларнинг қарашлари келтирилган. Уларда жаноб Лининг таълим сиёсати ўқитувчи бўлиш учун тўғри ва энг яхши номзодларни жалб қиладиган тизимни қандай яратганлиги; уларни самарали ўқитувчилар, мутахассислар ва етакчиларга айлантириш; уларнинг ва таълим тизимининг ҳар бир бола учун иложи борича энг яхши таълим бера олишини таъминлайдиган ва бу таълим тизимининг муваффақияти билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилишда олдинга силжишни давом эттиришга имкон берадиган мерос бор.
Жаноб Ли, таълим билан бирга, ҳеч қандай ички ва табиий бойликларга эга бўлмаган оролда аҳоли миллатнинг энг муҳим бойлиги бўлади деган тасаввурга эга эди. Ушбу қарашга қараб, 1950 ва 1960 йилларда жаноб Ли самарали, универсал таълим тизимини барпо этишга эътибор қаратди, бу еса Сингапурни саноатлаштириш дастури учун малакали ишчи кучини ва ишсизликни камайтиришга имкон беради. Жаноб Ли, шунингдек, Сингапурни дунё харитасига қўшадиган профессионал ўқитувчилар ва халқаро миқёсда рақобатдош маҳаллий университетларни яратиш зарурлигини тушунди.
Бугунги кунда Сингапур ва унинг таркибига кирадиган Миллий Таълим Институти халқаро миқёсда юқори ўқитиш стандартлари, хусусан математика, табиацҳунослик ва ўқишни ўқитишда танилган ва дунёда биринчи ўринларни егаллаган. Сингапур дарсликларини мослаштирган кўплаб Ғарб давлатлари ўз ўқувчиларининг фаолияти яхшиланганлиги ҳақида хабар беришди.Ушбу кичик мамлакатда дунёдаги енг яхши 50 та университет қаторига киритилган иккита университет мавжуд.
Жаноб Ли қатъият билан қўллаб-қувватлаган асосий устун бу икки тилли сиёсат бўлиб, инглиз тили иш тили ва таълим ва таълим тили сифатида, сингапурликларни маданий асосда ушлаб туриш учун эса она тили қўлланилган. Ўша пайтда савдо ва саноат ёш халқнинг иқтисодий омон қолиш учун ягона умидлари эди. Бу ерга хорижий инвесторларни жалб қилиш учун у Сингапурликлар глобал иқтисодиёт, халқаро дипломатия, фан ва технологиялар тили бўлган инглиз тилида гаплашишлари кераклигини олдиндан билган.
Энг муҳими, икки тиллилик Сингапурнинг кўплаб ирқ ва тиллар жамияти ҳамжиҳат бўлиб қолишини таъминлади. Инглиз тилида билим олиш Сингапурдаги барча ирқларга турли соҳаларда ўзларини ўрганиш ва такомиллаштириш учун тенг имкониятлар яратди. Бу уларга иш жойида, хоҳ уйда, хоҳ чет елда муваффақиятга эришишга имкон берди. Она тилини ўрганиш сингапурликларга ўз маданий илдизларига мансублик ҳиссини шакллантиришга ёрдам берди ва глобал майдонда ўзига бўлган ишончни оширди.Ушбу пойдеворлар ўрнатилиши билан Сингапур иқтисодиёти тезда ривожланди. 1970-йиллардан бошлаб Сингапур меҳнатни талаб қиладиган иқтисодиётдан капитал ва малакани кўп талаб қиладиган мамлакатга айланди. Саноат талабига мос келиш учун Сингапур янада яхши маълумотли ва малакали ишчи кучини етказиб бериши керак еди. Бу Сингапурнинг тез суръатлар билан ўсиб бораётган иқтисодиётига ҳисса қўшиши мумкин бўлган яхши ўқитилган битирувчилар ва юқори малакали ишчиларни ишлаб чиқарадиган янада юқори сифатли университетлар ва олий ўқув юртларини ташкил етишни англатарди.
Жаноб Ли ҳар доим Сингапур Ижтимоий Фанлар Университетининг ривожланишига алоҳида эътибор қаратган. Университетнинг дастлабки кунларида, у одатда дам олиш кунлари тараққиётни кузатиш учун талабалар шаҳарчасига кутилмаган тарзда ташриф буюрар эди. У талабалар билан 1996, 2000, 2003, 2007 йилларда ва охирги марта 2011 йилда бўлиб ўтган бешта вазирлар форумида учрашди. Ушбу қизиқарли суҳбатлар давомида талабалар ва университетнинг бошқа жамоалари унинг ғоялари ва Сингапур келажаги учун ташвишларини эшитишди ва тез ўзгарувчан дунё ўртасида Сингапур дуч келадиган муаммоларни таҳлил қилишди.
Бугунги кунда Сингапур таълим, фан ва технологиялар, савдо ва молия соҳасидаги глобал марказ ҳисобланади. Унинг учинчи авлоддан биринчи авлодга бир авлодда ўзгариши Осиёнинг енг буюк муваффақиятларидан биридир. Иқтисодиётлар рейтингига келсак, Сингапур ҳар доим енг юқори ўринлардан бирини егаллайди. Ушбу муваффақиятлар туфайли таълим ва маҳорат даражаси асосан сўнгги 20 йил ичида юқори даражага кўтарилди. Ишчи кучи кучли иш ахлоқига ега, илмий-тадқиқот ишларига давлат томонидан узлуксиз тарзда катта сармоялар ажратилади.
Ижтимоий тадқиқотлар бошланғич ва ўрта даражаларда талабаларга Сингапур ва улар яшайдиган дунёнинг ўзаро боғлиқлигини тушунишга ва инсоният тажрибасининг мураккабликларини қадрлашга ёрдам беради. Талабалар бутун дунёда ва Сингапурда содир бўлаётган муаммоларни тавсифловчи мураккаб зиддиятларни ўрганадилар. Уларни ўрганиш бошланғич босқичдан бошланади ва иккинчи даражадан чуқурроқ ўрганилади. Юқори ўрта ижтимоий тадқиқотлар ҳаётий маълумотларни мазмунли усуллар билан баҳолаш ва бошқариш учун фикрлаш қобилиятларини аниқ ўргатишга қаратилган. Шунингдек, у миллат билан чуқур илдиз отиш ҳиссини шакллантиришга қаратилган. География, Тарих, Социология, Сиёсацҳунослик ва Иқтисодиёт каби фанларни бирлаштирган мавзу фанлараро характерга эга.
Ижтимоий фанларни ўрганишнинг қиймати нимада?
Ҳақиқий муаммоларни тушуниш ва қадрлашда Сингапур жамияти Ижтимоий тадқиқотлар ҳақиқий муаммоларга қизиқишни кучайтиради деб ҳисоблайди. Бу ўқувчиларга жамиятда ва дунёда содир бўлаётган воқеаларни ҳамда миллат келажагини шакллантиришдаги ролларини тушунишга ёрдам беради. Талабалар бошқарув билан боғлиқ замонавий ва глобал муаммоларни, уларнинг турли фуқаролар жамиятида ва глобаллашув шароитида яшашдаги фуқаролик ролларини ўрганадилар. Бу талабаларни фуқаролар ҳаётига таъсир етадиган муаммоларни ўрганиш ва ўз ишларига масъулият билан ёндашишга тайёрлайди. Ижтимоий тадқиқотлар талабаларни нафақат керакли натижаларга еришиш учун ҳукуматга ишониш, балки сиёсий масалалар билан шуғулланишга ундайди.
Ижтимоий тадқиқотлар танқидий фикрлаш кўникмаларини ривожлантиради, талабалар ўзларининг асосли хулосаларига келишдан олдин маълум бир масалани кўп жиҳатдан кўриб чиқишни талаб қилади. Сўровлар ва ҳақиқий ўқув тажрибалари орқали талабалар тушунтиришлар тузиш, хулосалар қилиш, далилларни таҳлил қилиш, истиқболларни таққослаш ва қарама-қарши қилиш, асосли хулоса чиқариш орқали маълумотни баҳолаш ва шарҳлаш орқали ижтимоий ва глобал муаммоларни ўрганадилар. Улар, шунингдек, ижтимоий муаммоларга таъсирчан ёндашувларни аниқлаш ва таклиф қилиш учун ўқитилиб, Сингапурнинг конструктив фуқаролари сифатида жамият ҳаётига даҳлдор бўлишга ўргатади.
Ҳақиқий ва сохта янгиликлар кенг тарқалган ушбу рақамли асрда Ижтимоий тадқиқотлар бўйича олган кўникмалари талабаларга олинган маълумотларнинг ишончлилигини аниқлашга имкон беради. Фикрлаш қобилиятлари иш жойида жуда долзарб бўлиб, уларга келажакнинг ноаниқлиги билан боғлиқ муаммоларни енгишга ёрдам беради. Aлберт Эйнштейн Томас Эдисонга ёзган мактубида шундай деган эди: "Таълимнинг қадр-қиммати ... бу кўплаб фактларни ўрганиш эмас, балки онгни дарсликлардан ўрганиб бўлмайдиган нарсаларни ўйлашга ўргатишдир".
Худди шунингдек, ижтимоий тадқиқотлар талабаларни йнгиликларни билишга ва биз яшаётган дунёга қизиқишга ундайди. Бу йўналишда нафақат таълим муассалари балки ота-оналар болаларнинг ҳам ўз вазифалари бор. Хусусан, уларни кенг ўқишга, айниқса долзарб мавзуларда, шунингдек янгиликлар ва ҳужжатли филмларни тинглашга / томоша қилишга ундаш, Сингапурда ҳам, бутун дунёда ҳам долзарб мавзуларга фикр билдиришга ўргатиш, уларнинг хабардорлигини ва Сингапурда ва бутун дунёда содир бўлаётган воқеалар ва ўзгаришларга қизиқишини ошириш шулар жумласидандир. Бундан кўзланган мақсад улар ўқиган, тинглаган ёки томоша қилган масалалар ҳақида мулоҳаза юритишга ундашдир. Ушбу масалаларни тушунишга ҳаракат қилганда, улар ўзларининг эътиқодлари ва тахминлари тўғрисида кўпроқ хабардор бўлишади, ўзлари яшаётган дунё ҳақидаги тушунчаларини акс еттириши ва қуриши мумкин бўлади.
Шунингдек, Сингапур ва бутун дунёдаги долзарб муаммолар ҳақида суҳбатлашганда талабаларга ўз нуқтаи назарлари билан ўртоқлашишга ижозат берилади. Келажакдаги истиқболларни муҳокама қилишдан олдин улардан бундай кўринишга олиб келадиган турли вазиятларни тушунишга ёрдам бериши учун бошланғич истиқболлар сўралади. Ушбу истиқболларни тушуниб, таҳлил қилгандан сўнг, уларни ўз фикрларини ривожлантиришга ва уларнинг сабабларини тушунтиришга ундаш лозим бўлади. Ушбу жараён юзага келадиган муаммоларни аниқлаш ва асосли хулосалар бериш имкониятини беради.Сингапурча таълим ўз муваффақиятлари билан бирга ўзига хос масъулият ҳам талаб қилади. Ўқиш давомида талаблар бир қатор муаммоларга ҳам дуч келишади. Масалан, малакаларга асосланган талаблар туфайли имтиҳонлардан қўрқиш, баҳолашга ёндашиш ва қобилиятсизлик ҳақида умумий ташвиш, имтиҳон манбаларини ва саволларини тушунишдаги қийинчиликлар.Уни ўзлаштириш учун берилган вақт доираси учун жуда кенг ўқув режаси, яъни вақт ўзлаштирилиши лозим бўган ўқув манбаларига нисбатан кам. Бироқ, бунинг осон йўллари, махсус ўқув методикаси ишлаб чиқилган.
Баҳолаш расмий, юқори фоизли ва миллий имтиҳонларда олинади. Бунда асосий Фокус Ўқув жараёнидаги имтиҳонлардан ўтиш бу талабанинг муваффақиятини англатиб, Унинг кейинги академик фаолиятини давом эттириш имкониятини, у эгаллаши мумкин бўлган олий ўқув юртлари турини белгилайди ва натижада яхши иш топишида асосий фактор бўлиб ҳисобланади.
Бир сўз биан айтганда, Сингапурда таълим мамлакатни қуриш учун асосий восита ҳисобланади. 1959 йилда ўзини ўзи бошқаришга эришганидан бери, фуқаролик таълими бўйича ягона фикрга интилиш мавжуд. Бу миллат қуриш мақсадида йиллар давомида турли шаклларда бўлиб келган (Гопинатан, 1988; Тан, 1997).
Миллий таълим - бу фуқаролик таълимидаги сўнгги ривожланиш ва Сингапур дуч келадиган сўнгги муаммоларни ҳал қилишдир.
Миллий таълимнинг мақсади икки томонлама: (1) умумий ва миллий ўзига хосликни чуқур англашни ривожлантириш ва миллий психикани ривожлантириш. Бу мақсаднинг олтита қуйидаги тамойили мавжуд: Сингапур бизнинг ватанимиз; бу биз тегишли бўлган жой; (2) Биз қилишимиз керак бўлган иш бу ирқий ва диний тотувликни сақлаш; (3) Биз меритократияни қўллаб-қувватлашимиз керак; (4) Биз ўзимиз Сингапурни ҳимоя қилишимиз керак; (5) Ҳеч ким Сингапурдан қарздор емас; (6) Бизнинг келажагимизга ишончимиз комил. Бунинг ортидан барча та`лим муассаларида турли хил миллий таълим дастурлари тез ва тизимли равишда амалга оширилади. Ижтимоий тадқиқотлар эса талабаларга қуйидагиларни амалга оширишга имкон беради:
(1) Сингапурнинг бошқаруви ва келажаги, ижтимоий-иқтисодий ривожланишга таъсир қиладиган масалаларни тушуниш;
(2) ижтимоий жиҳатдан бирдам ва иқтисодий жиҳатдан жонли Сингапурни қуриш ва қўллаб-қувватлаш учун сиёсий жиҳатдан фойдали бошқа мамлакатлар тажрибаларини ўрганиш;
(3) бошқаларга нисбатан ҳамдардлик кўрсатадиган фуқароларни тарбиялаш
кўп миллатли, кўп маданиятли ва кўп динли жамиятда масъулиятли ва оқилона иштирок етиш;
(4) умумий тақдир ва миллий ўзига хосликни чуқур ҳис қилиш.