Мирзо улуғбек номидаги

Таълимда назарий ва амалий билимларнинг уйғунлашуви.
2001 йил охирида Россия Федерацияси Ҳукуматининг махсус қарори билан рус таълимини 2010 йилгача модернизация қилиш Консепсияси тасдиқланди. Модернизация векторига кўра, таълим тизимини ривожлантиришнинг омили, бир томондан, давлатнинг унинг ҳолати учун жавобгарлигини кучайтиришдир, бу биринчи навбатда унга молиявий инвестициялар киритилишининг ўсиши ва улардан самарали фойдаланиш механизмларини янгилашда, иккинчи томондан, таълим тузилмаларининг ёш авлодни ўқитиш ва меҳнат фаолиятига тайёрлаш вазифаларини амалга оширишда ушбу устуворликларга риоя қилишида намоён бўлиши керак. Таълимнинг мақсадларини белгилаш нуқтаи назаридан қуйидаги тезис таъкидланди: таълим нафақат иқтисодий ўсишнинг кучли ҳаракатлантирувчи кучи, балки ижтимоий муносабатларни инсонийлаштиришнинг, цивилизациялашган ривожланиш йўлидаги ҳаракатни белгилашнинг ҳам энг муҳим омилидир. Концепцияда назарда тутилган таълим - бу Россиянинг дунёнинг етакчи мамлакатлари орасида тутган ўрнини, унинг маданият, фан, таълим даражаси юқори бўлган мамлакат сифатидаги халқаро нуфузини сақлаб қолишнинг муҳим омилидир.
Бироқ, ҳозирги вазият аввалгидан ҳам баттарроқ, яъни Россия таълим тизими (шу жумладан университет) чуқур инқирозни бошдан кечирмоқда. Aйрим рус олимларининг фикрича, таълим - бу замонавий инсоннинг меҳнат бозорида талаб қилинадиган билим, кўникма ва малакаларни эгаллаш, инсониятнинг маданий мероси билан танишиш, қобилият ва мойилликларини ривожлантиришдаги демократик ҳуқуқи; таълим - бу шахсни тарбиялаш ва ўз-ўзини тарбиялашнинг мақсадли жараёнидир. Таълим тизимини ислоҳ қилишнинг бугунги амалиётида маънавий ва ахлоқий кўрсатмаларнинг таълим тизимида ҳалокатли тарзда йўқолиши эса унинг инқирозига сабаб бўлди. Натижада, таълим ва маданият бир-биридан узоқлашди ва бунга кўп жиҳатдан таълим соҳасидаги давлат сиёсати ёрдам берди.
Сўнгги пайтларда, ижобий ўзгаришлар, таълимга молиявий сармоялар, ўн йил аввалгидек, "эски тамойил" асосида амалга оширилмоқда. Россияда таълимга сарфланадиган харажатлар улуши ЯИМнинг атиги 3,5–4% ни ташкил етади, ривожланган мамлакатларда бу кўрсаткич 7%, Финляндия эса бу кўрсаткич бўйича биринчи ўринни эгаллайди, бу ялпи ички маҳсулотга нисбатан 8% га тенг. Россияда таълимни давлат томонидан молиялаштириладиган давлатга қарам ва ўта марказлаштириб юборилган тизимга айланиши тадқиқотчиларнинг сўзларига кўра "таълим апартеиди" номини олган. Марказдан жуда олис минтақаларда жойлашган ёшлар эса университетга кириш имкониятларидан деярли маҳрум. 2007/2008 ўқув йилида давлат томонидан ўқитиладиган талабалар 40% дан камроқни ташкил этди (ваҳоланки, Германияда, масалан, 90% талабалар давлат бюджет ҳисобидан ўқийдилар, Франция ва Скандинавия давлатларида эса олий маълумот бепул). Кўп жиҳатдан, айнан шу сабабли сиртқи ва кечки шаклда таълим олаётган талабалар сони асоссиз ўсиб бормоқда (уларнинг сони ҳозирда барча рус талабаларининг деярли ярмини ташкил қилади).
Москвада Ижтимоий тадқиқотлар ва гуманитар фанлар институти 2015 йилда социология факултети, иқтисодиёт факултети, ҳуқуқ факултети ва бошқа факултетларнинг бирлашиши муносабати билан ташкил этилган. Хозирги кунда институт 11 кафедрадан иборат. Ҳар бир кафедра ўзининг ривожланган илмий профилига эга, аммо бошқа бўлимлар билан биргаликда интизомли тадқиқотлар олиб боради. Битирувчилар тарих, ҳуқуқ ва динлар тарихи ўқитувчиси сифатида ишлашлари мумкин. Россия олий таълим тизимида ижтимоий-гуманитар фанларни ўқитишда Aмерика модели намуна сифатида танланган, аммо у ягона мақбул модел эмас. Ғарбий Европа таълим тизимида хусусий университетлар ролининг юқорилиги таълим соҳасида давлат секторининг устунлик қилишига йўл қўймайди. Бу ерда бозор иқтисодиёти тамойиллари таълим дастурларини хусусий молиялаштиришнинг ривожланишига тўсқинлик қилмайди.