Mirzamahmudov o, xakimov m.. T. M, A h. T. Mirzamahmudov amaliy geografiya o'qitish usullari mirzamahmudov o, xakimov m

 
6.2. Aralash dars 
Aralash darslarda bir necha didaktik maqsadlar amalga oshiriladi va 
ularda  o’quv  jarayonini  barcha  qismlari  mavjud:  yangi  bilimlarni 
o’zlashtirish;  olingan  bilimlarni  tahlil    qilish  va  fikrlash;  olingan 
bilimlarni  mustahkamlash;  olingan  bilimlarni  esda  saqlab  qolish; 
o’zlashtrilgan bilimlarni qo’llash. 
Jahon xo’jaligi 

---

82 
 
Mazkur  darslarda  quyidagi  maqsadlar  amalga  oshiriladi:  yangi 
mav‐zuni  o’rganish;  geografik  ko’nikmalarni  shakillantirish;  olingan 
bilim va ko’nikmalarni tekshirish. 
Aralash  dars  quyidagi  tarkibiy  qismlardan  iborat:  tashkiliy  qism. 
Ushbu  qismda  yo’qlama  qilinadi,  o’quvchilarni  darsga  tayyorgarligi 
ya’ni  o’quv  qurollari  bor  yo’qligi  aniqlanadi;  uyga  berilgan  vazifa 
tekshiriladi;  yangi  darsni  maqsad  va  vazifalari  tushuntiriladi,  oldingi 
dars bilan yangi mavzu o’rtasida bog’liqlik aniqlanadi va tushuntiriladi; 
yangi  mavzu  o’rganiladi  va  umumlashtiriladi;  olingan  bilimlar 
mustahkamlanadi  va  darsda  o’quvchilar  faoliyati  tekshiriladi;  uyga 
vazifa  beriladi  va  uni  bajarish  bo’yicha  ko’rsatmalar  beriladi.  (  I.V. 
Dushina, 1985). 
Aralash  darsning  har  bir  tarkibiy  qismidagi  maqsadlarini  amalga 
oshirish  uchun  alohida  o’ziga  xos  metodlar  tanlanadi,  o’qituvchi  va 
o’quv‐chilar  birgalikda  faoliyatini  shakillari  ishlab  chiqiladi.  Ammo 
shuni  ham  aytish  mumkinki  aralash  darsni  muntazam  ravishda  bir  xil 
qolipda  o’tishi  o’quvchilarni  darsga  qiziquvchanligini  va  diqqatini 
pasaytirib  yuboradi  hamda  ularni  zeriktirib  qo’yadi.  Shuning  uchun 
aralash  darsni  tarkibini,  metodlari  va  faoliyat  shakillarini  tez‐tez 
almashtirib turish lozim bo’ladi. 
Aralash  dars  quyidagi  hollarda  o’tkaziladi:  yirik,  ko’p  soatlarga 
mo’ljallangan  mavzularni  o’rganishda;  o’tkaziladigan  mavzu  oldin 
o’tilgan dars mazmuni bilan bog’langan bo’lsa. 
Agar  aralash  dars  mavzusi  oldingi  o’tilgan  dars  bilan  bog’langan 
bo’lsa, darsni o’quvchilar o’tgan darsdla o’zlashtirilgan bilimlarni tekshi‐
rish  va  baxolashdan  boshlanadi.  Bunday  hollarda  uyga  vazifa  yangi 
mav‐zuni 
o’tishdan 
oldin 
yoki 
o’zlashttirilgan 
bilimlarni 
mustahkamlashdan  oldin  beriladi.  Uyga  vazifa  berilganda  uni  bajarish 
bo’yicha metodik ko’r‐satmalar aniq va tushunarli bo’lishi lozim. 
Aralash  darsda  berilgan  materialni  mustahkamlashda  o’quvchilar 
o’zlashtirishi lozim bo’lgan eng muhim bilim va ko’nikmalar ajratilmog’i 
lozim.  
Xozirgi  paytda  Amaliy  geografiya  ta’limi  mazmunida  nazariy 
bilimlar 
miqyosini 
ortib 
borishini 
hisobga 
olib 
bilimlarni 
mustahkamlashni  yangi  mavzuni  tushuntirayotganda  amalga  oshirish 
mumkin. masalan, tog’ jinslarini tushuntirishda magmatik, cho’kindi va 
metmorfik  tog’  jinslarini  xosil  bo’lishi  va  tarqalishini  tushuntirish 
davomida  mazkur  bilim  va  ko’nikmalarni  birdaniga  mustahkamlab  va 
umumlashtirib ketish mumkin. 

---

83 
 
Bunda  o’quv  materiali  ma’lum  bir  mantiqiy  qismlarga  bo’linadi  va 
har bir mantiqiy qism bo’yicha bilim, ko’nikmalar mustahkamlanadi va 
umumlashtiriladi.  Masalan,  magmatik  tog’  jinslarini  tushuntirgandan 
so’ng olingan bilimlarni birdaniga mustahkamlab ketish mumkin. Bunda 
magmatik tog’ jinslarini xosil bo’lishi, turlari (intruziv, effuziv) va ularni 
xosaalariga urg’u beriladi. 
Demak,  aralash  darsni  tarkibiy  qismlari  qotib  qolgan  narsa  emas, 
uni  doimo  o’zgartirib  turish  lozim  bo’ladi.  Ba’zi  xollarda  avval  yangi 
mavzuni o’tib, so’ngra uyga berilgan vazifani tekshirish mumkin, ayrim 
hollarda darsni uyga vazifa berish bilan ham boshlash mumkin.