Mirzamahmudov o, xakimov m.. T. M, A h. T. Mirzamahmudov amaliy geografiya o'qitish usullari mirzamahmudov o, xakimov m

5.3. Amaliy geografiya darslarini rejalashtirish 
Amaliy  geografiya  darslarini  rejalashtirish  geografiya  ta’limidagi 
muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Geografiya darslarini rejalashtirish 
ikki  qismdan  iborat:  mavzuli  va  dars  rejasi,  darsning  samaradorligi  uni 
qanday  rejalashtirilganligi  bog’liq.  Mavzuli  va  dars  rejalari  qanday 
mukammal  tuzilgan  bo’lsa  o’quvchilarni  bilim  va  ko’nikmalarni 
egallashi shuncha tez va oson bo’ladi.  
Mavzuli rejalashtirish. Mavzuli rejalashtirishda ma’lum bir geogra‐
fiya  predmeti  bo’limlari  bo’yicha  o’quv  yili  bo’yiga  berilgan  soatlar 
hajmi doirasida taqsimlab chiqiladi. Bunda o’qituvchini bilimlar tizimini 
shakl‐lantirish,  mavzular  va  darslar  orasidagi  o’zaro  bog’liqliklarni 
aniqlash,  tushunchalarni  shakllantirish  yo’llarini  aniqlash  va  ularni 
shakllantirishni  asosiy  bosqichlarni,  tayanch  bilim  va  tushunchalarni 
ajratishni, amaliy ishlar tizimini aniqlashni rejalashtirish ko’zda tutiladi. 
Mavzuli  rejalash‐tirish  quyidagilarni  aniqlashga  imkon  beradi:  a) 
ma’lum  bir  kurs  bo’yicha  o’quv  jarayonlarnini  to’la  ko’rishga  imkon 
beradi;  b)  ma’lum  bir  kurs  bo’yicha  dars  turlarini  aniqlashga;  v) 
o’qituvchi  va  o’quvchilarni  ham‐korlikda  faoliyatini  metodlari  va 
usullarini  birgalikda  qo’llashga.  Odatda  mavzuli  rejalar  soatlar  hajmini 
o’zgarmagan  taqdirda  ayrim  o’zgarishlar  va  qo’shimchalar  kiritilgan 
holda 3‐4 yil davomida foydalanishga mo’jal‐langan bo’ladi. 
Hozirgi  davrda  georafiya  dasturlarning  va  predmetlarining  asosiy 
xususiyati  ulardagi  bilimlarni  murakkablashib  borishidir.  Shu 
munosabat  bilan  har  bir  Amaliy  geografiya  darsi  ma’lum  bir  bilim  va 
ko’nikmalarni o’quvchilar tomonidan mustaqil o’zlashtirishini shakllan‐

---

76 
 
tirishda  alahida  bosqich  bo’lmog’i  lozim.  Shuning  uchun  umuta’lim 
maktablaridagi  har  bir  sinf  predmeti  bo’yicha,  bo’limlar  va  mavzular 
bo’yicha  rejasi  ma’lum  bir  –  biri  bilan  bog’langan  tizim  deb  qaralmohi 
lozim.  Mazkur  tizimning  barcha  qismlari  bir‐biri  bilan  chambarchas 
bog’langan.  
Darslar tizimida turli xil darslar turlari ko’zda tutilmog’i lozim. Ular 
turli  xil  didaktik  maqsadlarga  ega  bo’lishi  mumkin.  Ayrim  darslarda 
faqat  yangi  material  o’rganilishi  mumkin,  ayrimlarida  darsni  hamma 
qismlari  bo’lishi  mumkin  ya’ni  tashkilliy  qism,  bilimlarni  tekshirish 
yangi 
mavzuni 
o’rganish, 
olingan 
bilim 
va 
ko’nikmalarni 
mustahkamlash, uyga vazifa berish. 
Mavzuli  rejalatirishda  quyidagi  ma’lumotlar  aks  etish  lozim:  dars 
mavzusi; dars turi; ta’limiy maqsadi; tarbiyaviy maqsadi; qo’llaniladigan 
o’qitish  metodi;  darsning  tuzulishi;  dars  jihozi;  tayanch  tushunchalar; 
predmetlararo aloqalar; ichki predmetlararo aloqalar. (5‐jadval).