Mintaqaviy iqtisodiyot va menejment

1. Boshqaruv texnologiyalari mazmuni va mohiyati
Menejment jarayoni bu boshqaruv tizimi yordamida ma'lum funktsiyalarni amalga oshirish orqali kompaniyaning maqsadlariga erishishga qaratilgan, ma'lum bir tizimda birlashtirilgan boshqaruv sub'ektlarining faoliyati.
Odatda, kompaniyani boshqarish jarayonlari juda xilma-xil, ko'p o'lchovli va murakkab tuzilishga ega (ular juda ko'p bosqich va bosqichlardan iborat). Umumiy ma'noda, boshqaruv jarayoni boshqaruv texnologiyalari , tsikllariga birlashtirilgan umumiy boshqaruv funktsiyalaridan iborat.
Boshqarish texnologiyasi bu tashkiliy tuzilma , shakl sifatida boshqaruvning statistikasini aks ettiradi. Boshqaruv jarayoni dinamikani tavsiflaydi, ya'ni boshqaruv tizimining ishlashi, tashkilotning boshqaruv tizimida o'z vaqtida sodir bo'ladigan barcha narsalar , tashkilot maqsadlariga erishish uchun menejment tomonidan amalga oshiriladigan har qanday harakatlar tushuniladi.
Menejment -muammolarni hal qilishning murakkab jarayoni, bu tendentsiyalarni kuzatish, maqsadlarni belgilash, muammolar va imkoniyatlarni shakllantirish, alternativalarni ishlab chiqish va tanlash, qarorlar qabul qilish, dasturlar va byudjetlarni tuzish, ularni amalga oshirish yo'nalishlari va chora-tadbirlarini belgilash sifatida ko'rsatilishi mumkin.
Masalan, menejer rejalashtirish, tashkil qilish va nazorat qilishni rejalashtirganda, qaror qabul qiladi. U vaziyatni tahlil qiladi, bir nechta alternativalarni ishlab chiqadi, alternativalarni taqqoslaydi, qaror qabul qiladi va natijani baholaydi. Qaror qabul qilish barcha boshqaruv texnologiyalari vafunktsiyalari bilan bevosita bog'liqdir. Boshqaruv jarayoni vaqt va makon bo'yicha boshqaruv qarorlarini qabul qilish bilan bog'liq muayyan ishlarni amalga oshirish uchun alohida bosqichlarga bo'linadi.
Boshqaruv texnologiyalari jarayoni - boshqariladigan ob'ektga ta'sirni tayyorlash va amalga oshirish , boshqaruv apparati tomonidan amalga oshiriladigan ketma-ket harakatlar majmui hisoblanadi.
Boshqarish texnologiyasi o'zgarishi mumkin va muammoni hal qilish uchun tanlangan usulga bog'liq.
Boshqaruv texnologiyalari tushunchasi faoliyat tushunchasi bilan chambarchas bog'liqdir. Bu menejment ishi, ya'ni resurslarning narxi: moddiy, axborot, inson va boshqalar, shuning uchun ulardan foydalanish samaradorligini baholash va yaxshilash muhim va boshqaruv jarayoni samaradorligi masalasiga alohida e'tibor beriladi .
Boshqaruv texnologiyalari xususiyatlari quyidagi xususiyatlarda aks etadi:
1. Davomiylik
Ushbu xususiyat ishlab chiqarish va boshqaruvning aloqasi va birligini aks ettiradi.
Tashkilotning maqsadlariga erishish va shu bilan uning mavjudligi va o'sishini ta'minlashga qaratilgan boshqaruv harakatlarining barqaror, doimiy xarakteri.
2. Diskretlik
Boshqaruv salohiyati to'planadi (ma'lumot to'plash, tahlil qilish, yechim ishlab chiqish paytida), so'ngra amalga oshiriladi.
Boshqaruv - bu tendentsiyalarni kuzatish, maqsadlarni belgilash, muammolar va imkoniyatlarni bayon qilish, tashxis qo'yish, alternativalarni ishlab chiqish va tanlash, dasturlash va byudjet tuzish, amalga oshirish yo'nalishlari va aniq amalga oshiriladigan chora-tadbirlar deb o'ylash mumkin bo'lgan murakkab muammolarni hal qilish jarayonidir.
3. Tsiklik
Muayyan harakatlar majmuasini vaqti-vaqti bilan takrorlash elementar boshqaruv tsikli hisoblanadi.
4. Barqarorlik
Boshqaruv texnologiyalari bu jarayonning barqarorligini ta'minlaydi. Doimiy ishni bajarishda munosabatlar saqlanib qoladi.

5. O'zgaruvchanlik (dinamizm)

Bu boshqaruv tizimining yangi maqsadlarga, muammolarga, yangi boshqaruv usullariga o'tish qobiliyatini tavsiflaydi.
Bu ishlab chiqarishda yuz beradigan o'zgarishlar bilan bog'liq.
6. Bosqichlar va bosqichlarning mantiqiy ketma-ketligi.
Har bir boshqaruv siklida asosiy bosqichlarni mantiqiy takrorlash.
Boshqaruv ishlarini rejalashtirish va tashkil qilishda, ish hajmini, ularning davomiyligini va mehnat zichligini aniqlashda boshqaruv jarayonining xususiyatlari hisobga olinishi kerak.
Boshqaruvning texnologiyalari mohiyati, uning funktsiyalari va o'ziga xosligi, bir tomondan, hal qilinishi kerak bo'lgan vazifalar bilan, ikkinchi tomondan, boshqaruv mehnati jarayonining "oddiy" mazmuni bilan belgilanadi . Boshqaruv ishi - bu aqliy mehnatning bir turi. To'g'ridan -to'g'ri moddiy boylik yaratuvchisi sifatida harakat qilmasdan, u kollektiv ishchi ishining ajralmas qismiga aylanadi. Shunday qilib, boshqaruv mehnati ishlab chiqarishning har qanday kombinatsiyalangan usuli uchun zarurdir.
Zamonaviy sharoitda boshqaruv texnologiyalari ishi oldingisiga qaraganda har xil xususiyatlarga ega. Bu texnik vositalar va axborot texnologiyalaridan keng foydalanish bilan tavsiflanadi. Natijada, axborotning o'zi ham bu mehnatning asosiy sub'ekti va mahsulotiga aylanadi. Ma'lumot asta -sekin tovarlar toifasiga o'tadi
va foydalanish qiymatiga ega bo'ladi. Ish vaqtining bir qismi menejerlarga xodimlar bilan shaxsiy aloqalarni kengaytirishga, boshqaruv mexanizmini takomillashtirishga ko'proq e'tibor qaratish imkonini beradigan boshqaruv axborot tizimlarini joriy etish hisobiga bo'shatiladi. Yuqori sifatli ma'lumot olish va dasturiy paketlar bilan ishlash orqali boshqaruv ishining qulayligi oshadi. Boshqaruv qarorlari loyihalarining xilma -xilligi oshadi, bu esa xarajatlarni minimallashtirishga va amalga oshirilgan chora -tadbirlar samaradorligini oshirishga imkon beradi: qarorda mavjud bo'lgan ma'lumotlar ishlab chiqarishning moddiy elementlarida o'z qiymatini ko'paytiradi.
Boshqaruv texnologiyalari ishi - bu aqliy mehnatning bir turi. U to'g'ridan -to'g'ri moddiy boylik yaratuvchisi sifatida harakat qilmaydi, balki kollektiv ishchi mehnatining ajralmas qismi, shuning uchun ham samarali mehnat.
Boshqaruv texnologiyasi — bu turli xil tabiatdagi (biologik, ijtimoiy, texnikaviy) tashkiliy sistemalar funksiyasi (vazifasi) bo‘lib, ularning ma’lum birtuzilmasini saqlashni tashkil etadi, faollik rejimini, faoliyat maqsadini,dastuming bajarilishini qo‘llab-qo‘ltiqlab turadi.
Umuman, boshqaruv qator fanlar (menejment, iqtisod, psixologiya, psixofiziologiya, sotsiologiya, politologiya, yuridik, filosofiya, pedagogika, madaniyatshunoslik, kibemetika, matematika va v.k.lar) shug‘ullanishi kerak bo'lgan sohadir. Shunday qilib, boshqaruv nazariyasi mustaqil soha ko'rinishida faqat fanlararo
sistema sifatidagina mavjud bo'lishi mumkin.
Bundan kelib chiqib boshqaruv texnologiyasiga maqsad va vazifalarini aniqlash, ularga erishish uchun aniq tadbir-choralar ishlab chiqish, vazifalami ayrim operatsiyalarga ajratib chiqish, ishlarni bo‘lish, tashkilot ichidagi turli bo‘linmalar munosabatini koordinatsiyalash, tuzilma ishini mukammallashtirish, qaror qabul qilish va kommunikatsiya ishlarini maqbullashtirish, faoliyatning motivlarini yaxshilash, rahbarlikning samarali yo'llarini qidirish ijtimoiy javobgarlikni oshirish va boshqa masalalar kiradi.
Iqtisodda boshqaruv asosiy mezondir.
Boshqaruvning asosiy qurollaridan biri bu informatsiya (axborot)dir. Boshqaruv texnologiyasining turlicha yòllari bòlib qonuniyatlarni, tamoyillarni, usullarini keltirish bilan birga infrastruktura, menejment, marketing, strategiya, avtomatlashtirish va raqamli boshqarish, informatsiya (axborot), informatsion texnologiyalar, ma’lumotlarni qayta ishlash tizimlari, rejalashtirish va tizimli yondashish va shu kabilarni òz ichiga oladi.
Xulosa qilib aytganda boshqaruv texnologiyalari keng va chegaralanmagan ma’noni bildiradi. Hayotdagi hamma olib boriluvchi jarayonlarni boshqaruv texnologiyalari deb nomlash mumkin. Odam mashinasini, ish joyini, bo‘sh vaqtini, samolyotni, turli xil stanok. robot, agregatlarni boshqaradi. Inson boshqaruvni amalga oshira borib o‘zini ham boshqaradi.