Mintaqaviy iqtisodiyot

2.3§ Boshqaruv tahlili

Korxonani to‘g‘ri boshqarish belgilangan maqsadga erishishning ilmiy asoslangan yo‘lidir. Obyektlarda boshqaruv ta’sirini oshirish, uning samaradorligini ta’minlashda ko‘p turdagi vositalar bilan birgalikda iqtisodiy tahlil ham o‘zining о‘rni va ahamiyatiga ega. Xususan, hisob tizimida tahlil vositasida ma’lumotlar yig‘ilib, qayta ishlanib hamda ulaming foydaliligi oshirilib, qaror qabul qilish uchun ichki boshqaruv-chilarga, menejerlarga, xodimlarga va boshqa shu kabilarga yetkazib beriladi. Boshqaruv subyektlari foydali ma’lumotlar asosida tegishli qarorlar qabul qilib faoliyatni davom ettiradilar. Shu tarzda bosh-qaruv funksiyasi o‘z ilmiy asosiga ega bo‘ladi. Chunki, tahlil ma’lumotlari asosida jarayonlar rejalashtiriladi, nazorat qilinadi, o‘zgartirishlar kiritiladi yoki muvofiqlashtiriladi, natijalar aniqlanadi va istiqbollar belgilab boriladi.

Boshqaruv tahlili - korxonada mablag‘lar va boshqa resurslardan samarali foydalanish ,yo‘llarini, omillarini, imkoniyatlarini ko‘rsatuvchi hamda qarorlarini qabul qilishda ilmiy asos bo‘ladigan faktlami beruvchi tahlil turidir.
X o‘jalik faoliyati to‘g‘risida ma’lumotlaming yuqoridagi tartibda shakllanishi va tahlil qilinishi korxonadagi barchaboshqaruv obyektlarini kuzatish, o‘rganish hamda tezlik bilan
ularga ta’sir etish imkoniyatini beradi.
Lekin, boshqaruv tahlili kompleks, tizimli hamda tezkor tahlillardan amalga oshishi bilan jiddiy farq qiladi. Mazkur tahlil korxonadagi barcha obyektlami faoliyat boshlanishidan oldin va u davom etishi bilan birgalikda uzluksiz olib boriladi. Ya’ni, hisobot yilida boshlanib, xuddi shu yil tugashida nihoyasiga etadi va shunday ko‘rinishda takrorlanaveradi.
Boshqaruv tahlilining kompleks tavsifi u korxonaning barcha obyekt-larini qamrab olinishida namoyon bo‘ladi. Biroq, kompleks tahlil yuzaga chiqishiga ko‘ra statik, boshqaruv tahlili esa dinamik tavsif kasb etadi. Shu bilan birga maqsad, vazifalariga ko‘ra ham ular bir-birlaridan jiddiy farq qiladi.
Tezkor tahlil esa masad, vazifalar, tahlil o ‘tkazuvchi xodimlar, ma’-lumot manbalari, tahlil obyektlari va ulaming keng ko‘lamda o‘rganilmas-ligi, vaqtni qisqaligi va shu kabilari bilan boshqaruv tahlilidan farqli tomonlariga ega. Boshqaruv tahlilida tizimli tahhl kabi jarayonlar boshlani-
shidan tugashigacha, barcha omillar boshidan oxirigacha, muayyan ketma-ketlikda, sabab-natija ko‘rinishida, tizimli yondashuv asosida, keng ko‘lamda statik holatda o ‘rganilmaydi. Balki, jarayonlar davomi bilan boshqaruv obyektlari va ulaming o‘zgarishiga ta’sir etuvchi asosiy hamda eng muhim omillar tizimlio ‘rganilib, ular o‘zaro muvofiqlashtirib boriladi.
Korxona iqtisodchilari, buxgalterlari hamda boshqa mutaxassis hamda xodimlari boshqaruv tahlilini amalga oshiradilar. Shu o ‘rinda ta’-kidlab o‘tmoqchimizki, xo‘jalik subyektlarida rahbarlar va iqtisodchilar- ning ham o ‘z ishlariga ijodiy yondoshuvi iqtisodiy tahlilning samarali tashkil etishda muhim rol o‘ynaydi.
Tahlil uchun ma’lumotlar juda ham ko‘p manbalardan olinadi.
Misol uchun, buxgalteriya hisobi va hisoboti ma’lumotlari, ichki hisobot ma’lumotlari, statistik hisobot ma’lumotlari, tezkor hisob ma’lumotalari, bozor ma’lumotlari, rasmiy ma’lumotlar, ilmiy-texnikaviy ma’lumotlar, istiqbolldagi natijalami ifodalovchima’lumotlar va shu kabilar.
Raqobatdosh iqtisodiyotni shakllantirish sharoitida korxonalar
uchun raqobatdagi korxonalaming ma’lumotlari va ularga tegishli
bo'lgan axborotlar boshqaruv tahlilida o ‘ta muhim ahamiyatga ega