«Mintakaviy iktisodiyot va buxgalteriya xisobi» kafedrasi «Yashil iqtisodiyot» fanidan

Belorussiya Respublikasida issiqxona gazlari emissiyasining o'zgarishi, mln. tonna ekvivalentida²⁹'

	1990 y.	2000 y.	2010 y.	2018 y.
Energetika	97,9	51,9	57,8	57,0
Sanoat	6,1	4,5	6,4	6,2
Qishloq xo'jaligi	30,5	19,8	22,6	22,5
Chiqindilar	3,2	-3,4	5,4	6,3
Yerdan foydalanish va o'rmon xo'jaligini qo'shmagan holda	117,1	47,0	34,5	69,4
Yerdan foydalanish va o'rmon xo'jaligi	-20,6	-32,6	-39,4	-22,6
Yerdan foydalanish va o'rmon xo'jaligini qo'shgan holda	137,7	79,6	92,3	92,0

Belorussiya Respublikasida “yashil iqtisodiyof’ni rivojlantirish uchun quyidagi yo'nalishlarda amaliy siyosat olib borilmoqda:

• 
  biogaz uskunalarini o‘rnatish;
  
• 
  tiklanadigan energiya resurslaridan foydalanish;
  
• 
  mazut, torf, ko‘mir kabi yuqori uglerodli yoqilg‘i turlaridan foydalanishni kamaytiradigan, kam uglerodli va uglerodsiz texnologiyalami o'zlashtirish;
  
• 
  agroshaharchalar ehtiyoji uchun biogaz, quyosh va shamol energiyalaridan foydalanish maqsadida yirik qoramolchilik, cho'chqachilik va parrandachilik majmualarida ushbu texnologiyalami joriy etish;
  
• 
  “uglerod solig‘i”ni joriy qilish va milliy uglerod bozorini shakllantirish;
  
• 
  elektrotransportdan foydalanishni kengaytirish va past darajali ekologik tasnifdagi benzin va dizelli avtomobillarni ekpluatatsiyadan chiqarish.
  

Mamlakatda yaipi energiya iste'moli tarkibida muqobil energiya ulushi 5,4%dan 6,2%ga, issiqlik cnergiyasi ishlab cbiqarishdagi ulushi 6,l%dan 9,l%ga, elektroenergiya ishlab chiqarishdagi ulushi esa 0,4%dan l,8%ga qadar oshgan. Raqamlar Belorussiyada ham MDHning boshqa mamlakatlari singari “yashil iqtisodiyof’ni rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlaming aksariyati atrof muhit muhofazasi, ekologik vaziyatni yaxshilash bilan bog‘liq ekanligidan dalolat beradi (9.3.4.1-rasm).

1. 
   rasm. Belorussiya Respublikasida muqobil energiyadan foydalanish ko‘rsatkichlarining o‘zgarish, jamiga nisbatan foiz
   

Belorussiyarla “yashil iqtisodiyof’ni rivojlantirishga yo'naltirilgan qator loyihalar amalga oshirilmoqda. Jahon banki kreditlari hisobidan qiymati 40,7 mln. dollarga teng “Belorus Respublikasida o‘rmon xo'jaligin rivojiantirish” dasturi, Global ekologiya jaing‘armasining 2,7 mln. dollarga teng granti, Yel tomonidan moliyalashtirilayotgan qiymati 5 mln. yevroga teng ‘'Belorus Respublikasida “yashil iqtisodiyot”ga otishga ko'maklashish” loyihasi shular jumlasidandlr. Bundan tashqari Belorussiya BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasi, IHTT, UNEP va UNIDO hamkorligida amalga oshi ri lay otgan “Yevropa Ittifoqining Sharqiy hamkorlik mamlakatlarida iqtisodiyotni ekologiyalashtirish” loyihasining faol qatnashchisi hisoblanadi.
Belorussiya Respublikasida mamlakatni 2035 yilgacha barqaror rivojiantirish milliy strategiyasi muhokama qilinmoqda. Ushbu strategiyada “yashil iqtisodiyof’ni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, transport tizimini elektrlashtirish darajasini 2035 yilgacha 35,0%ga, yalpi energiya iste’molida muqobil energiya ulushini 9,0%ga, qartiq maishiy chiqindilami qayta ishlash darajasini 50,0%ga yetkazish kabi rejalarqabul qilingan (9.3.4.2-jadval).

2. 
   jadval Belorussiya Respublikasini 2035 yilgacha barqaror rivojlantirishning maqsadli ko‘rsatkichlari²⁹’
   

	2017 y-	2021- 2025 yy.	2026- 2030 yy.	2031- 2035 yy.
Transport tizimini elektrlashtirish (avto, metro, ternir yo‘l), foiz		27,0	30,0	35,0
Organik qishloq xo'jaligi, jami qishioq xo’jalik maydonlariga nisbatan foizda	0,01	0,5	1,0	1 2,0 i
Tiklanadigan energiya, yalpi energiya iste’moliga nisbatan foizda	6,2	7,0	8,0	kamida 1 9,0
Issiqxona gazlari emissiyasi, ming tonna	1241	1210	1190	1 1170
Tozalanmagan oqova suvlar miqdorini pasaytirish, mln. m^3	4,0	3,5	2,0	0,0
Qattiq maishiy chiqindilami qayta ishlash, jamiga nisbatan %	17,0	25,0	38,0	50.0
Xavfli chiqindilarning to'planib qolish darajasi, 2015 yilga nisbatan foizda	12,1	20-35	35-50	50-55 i

Beiarussiya Respublikasida “yashil iqtisodiyot” byudjetdan tashqari moliyalashtirish modeli bo‘yicha rivojlanmoqda. ‘‘Yashil loyihalar’ni moliyalashtirish uchun mamlakat byudjetidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri mablag’lar ajratilmaydi, xalqaro tashkilotlaming mablag‘lari sohani inoliyalashtirishning asosiy manbai hisoblanadi. Belarussiyada “yashil iqtisodiyot” iqtisodiy resessiya hoiatlarida resurslardan foydalanish samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi yangi texnologiyalarni joriy etish orqali iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish yo'nalishi sifatida qaralmoqda.
Nazorat savollari

1. 
   Rivojlanayotgan mamlakatlarda “yashil iqtisodiyof’ga o‘tish zaruriyatini asosiang va barqaror rivojlanish strategiyasini ishlab chiqishda qanday muammolar mavjudligini sharhlang.
   
2. 
   Xitoyda “yashil iqtisodiyot”ni rivojlantirish rivojiangan mamlakatlarga nisbatan qanday xususiyatlari bilan farqlanadi?
   
3. 
   MDH mamlakatlarida amalga oshirilayotgan “yashil iqtisodiyot”ni rivojlantirish milliy strategiyalarining umumyi va farqli jihatlarini qiyosiy taqqoslang.
   
4. 
   Rossiyada “yashil iqtisodiyot”ni rivojlantirishga to‘sqinlik qilayotgan omillami aniqlang.
   
5. 
   Qozog‘iston Respublikasida “yashil iqtisodiyof’ga o‘tish konsepsiyasining ustuvor yo‘nalishlari va amalga oshirish bosqichlarini aniqlang.
   
6. 
   Beiarussiya Respublikasida “yashil iqtisodiyof’ga o‘tish konsepsiyasining maqsadi va ustuvor yo'nalishlarini sharhlang.