|
ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР
Курс ишини ёзиш жараёнида ва олиб борилган амалий маълумотлар таҳлили бизга қуйидаги хулоса ва таклифларни ишлаб чиқишимизга имкон яратди.
1.Мамлакатни модернизация қилиш ва иқтисодиётни диверсификация этиш, иқтисодиёт тармоқларининг рақобатдошлигини ошириш ҳамда маҳаллий ишлаб чиқариш корхоналарининг экспортдаги ҳажмини кенгайтиришга қаратилган инвестиция фаолиятини тартибга солувчи 50 дан ортиқ ҳуқуқий-ҳужжат қабул қилинди, жумладан,“Концессиялар тўғрисида”ги, “Эркин иқтисодий зоналар тўғрисида”ги, “Чет эл инвестициялари тўғрисида”ги, “Чет эллик инвесторлар ҳуқуқларининг кафолатлари ва уларни ҳимоя қилиш чоралари тўғрисида”ги 30.04.1998 йилдаги Қонуни; “Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги, “Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”ги Қонунлар айни шу мақсадга хизмат қилмоқда.
Айни вақтда жаҳон амалиётида ўхшаши йўқ мутлақо янги, оригинал операция ва хизматлар турлари пайдо бўлмоқда.
2.Экспортга фақат хом-ашё ва табиий ресурслар чиқарилса, бундай шароитда миллий хўжаликнинг заифлиги ортади. Негаки, унинг самарадорлиги кўпроқ жаҳон хом-ашё бозорларининг конъюнктурасига боғлиқ бўлиб қолади. Албатта, мамлакатнинг хом-ашё ресурсларига бойлиги бир қатор сабабларга кўра иқтисодиётнинг, жумладан ташқи савдонинг ижобий ривожланишига етарли асос бўла олмайди:
биринчидан, хом-ашё экспорт қилувчи мамлакат жахон хом-ашё бозорилари конъюнктураси ва нархлар динамикасига боғлиқ бўлади;
иккинчидан, хом-ашё экспорти нисбатан юқори бўлмаган қўшимча яратилган қиймат билан боғлиқ бўлиб, хом-ашёнинг баҳоси унинг табиий танқислигига асосланган бўлади;
учинчидан, Ўзбекистоннинг хом-ашёга бойлиги рухий жиҳатдан юқори қийматли рақобатбардош маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ташкил этишга бўлган харакатга путур етказиш мумкин.
3.Юқоридаги фикрларни умумлаштириб айтиш мумкинки, мамлакат экспорти асосан айрим турдаги товарлар ёки хом-ашёга боғлиқ бўлса, уларга бўлган жаҳон бозори конъюнктурасининг салгина ўзгариши ҳам мамлакат экспорт тушумларининг кескин қисқаришига олиб келади. Бундай ҳолатнинг олдини олиш учун, бир томондан, экспорт номенклатурасини кенгайтириш ва умумий экспортда ҳар бир турдаги хом-ашё маҳсулоти улушиги қисқартиришга эришиш муҳим бўлса, бошқа томондан, халқаро хом-ашё экспортидаги Ўзбекистоннинг хиссаси салмоқли эканидан фойдаланиб, экспортимизнинг асосини ташкил этувчи хом-ашё жахон бозорлари конъюнктурасига таъсир эта олишни, уни бошқаришни ўршганишимиз керак.
4.Экспортёрларни қўллаб-қувватлаш орқали мамлакат экспорт салоҳиятини юксалтириш мақсадида давлат иқтисодиётнинг айрим тармокдари эҳтиёжларини таъминлашга катта аҳамият беради. Бунга турли йўллар орқали эришилади. Шунинг билан бир қаторда давлат хом ашё ва зарурий ускуналарни импорт қилишнинг имтиёзли тартибини белгилаш орқали ҳам мамлакат тадбиркорлари экспорт имкониятларининг кенгайишига шароит яратиши мумкиндир.
5.Экспортёрларни рағбатлантиришнинг ташкилий чора-тадбирлари сирасига эса қуйидагиларни киритиш мумкин.
• экспортга йўналтирилган фаолияши ривожлантириш мақсадида маҳаллий ишбилармон доираларни кенг жалб этиш;
• миллий экспорт маҳсулотларининг хорижий бозорларга чиқишини жадаллаштириш ва чет элларда миллий тадбиркорлар манфаатларини ҳимоя қилиш борасида давлат органлари фаолиятини кучайтириш;
миллий экспорт маҳсулотларининг халқаро миқёсда реклама қилинишини таъминлаш;
экспорт маҳсулотларини намойиш этиш мақсадида махсус кўргазмалар, ярмаркалар ташкил этиш ҳамда экспортни ривожлантиришга қаратилган симпозиум ва конференцияларни ўтказиш;
ташқи иқтисодий фаолият сохасида олиб бориладиган илмий-тадқиқот ишларини жадаллаштириш;
ташқи иқтисодий фаолият соҳалари учун зарур бўлган малакали кадрларни тайёрлаш;
• давлат бюджети ҳисобидан молиялашшриладиган ташқи савдо ахборот тизимларини шакллантириш.
6.Экспортёрларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш мақсадида давлат томонидан халқаро битимлар тузиш орқали товарлар экспорти учун қулай шарт-шароитларни яратишга ҳаракат қилинади. Умуман олганда, айтиш мумкинки, мамлакатимизда ўтказилаётган иқтисодий ислоҳотларнинг муваффақияти кўп жиҳатдан банк-молия тизимининг такомиллашувига боғлиқдир.
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ва Молия вазирлигининг куйидаги операциялар бўйича хорижий валютани харид қилиш ва сотишни биржадан ташкари валюта бозорининг талаб ва таклифдан келиб чикиб шаклланадиган эркин курсига утказиш тўғрисидаги таклифи қабул килинди:
- экспорт килувчилар томонидан валюта тушумининг 50 фоизини мажбурий сотиш;
- асбоб-ускуналар, бутловчи буюмлар, хомашё, материаллар ва хизматлар импорта янгидан жалб килинадиган хорижий кредитларга хизмат курсатиш;
- хорижий инвесторлар фойдаси, дивидендлари ва бошқа даромадларини репатриация қилиш;
- хизмат сафари ҳаражатлари.
Юқорида санаб ўтилган ҳолатлар ва мамлакат валюта бозорини тартибга солишдаги эришилган ютуқлар иқтисодиётдаги қатор ижобий ўзгаришларда, жумладан республикада инвестицион вазиятни яхшилашда, ишлаб чиқаришни модернизациялашда, экспорт қилинаётган маҳсулотлар сифати ва ҳажмининг ошишида ҳамда ички бозорда рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқаришда ўз аксини топади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
