Минтақада иқтисодий ўсишни таъминлаш механизмининг жаҳон тажрибаси

2-жадвал

Ўзбекистон ва хорижий давлатларда минтақаларни давлат томонидан тартибга солиш дастакларидан фойдаланишнинг таққослама таҳлили[8]



Шартли белгилар 1) ++ - кенг, кўплаб мамлакатларда; 2) + - қисман, айрим мамлакатларда; 3) - - қўлланилмайди.

Хорижда кенг қўлланилаётган минтақавий ривожланишни қўллабқувватлаш ва рағбатлантиришга қаратилган ўсиш нуқталари махсус иқтисодий зоналарни ташкил этиш, минтақаларга хусусий капиталларни жалб қилиш механизмларидан Ўзбекистонда етарли даражада фойдаланилмаяпти.

Ушбу чора-тадбирлар, инфратузилма объектларини ривожлантириш (автомобил ва темир йўллар, ахборот технологиялари ва алоқа тизимлари, махсус омборхоналар ва бошқалар) мамлакат минтақаларининг рақобатбардошлигини оширишда ҳал қилувчи аҳамиятга эга.

Умуман олганда, хорижий мамлакатларда минтақаларнинг ривожланишини тартибга солишнинг иқтисодий механизмлари Т. М. Ахмедов, А. М. Содиқов, Ш. Назаров ва бошқа маҳаллий олимларнинг изланишларида ўрганилганлигини инобатга олиб, тадқиқот объектидан келиб чиққан ҳолда, асосан ўсиш нуқтаси ва таянч соҳани ривожлантириш, кластерларни шакллантириш каби механизмларни кўриб чиқишга эътибор қаратилган.

Ушбу механизмларнинг зарурияти биринчидан, Ўзбекистон шароитида уларнинг етарли даражада долзарблиги, иккинчидан, уларга бағишланган махсус тадқиқотлар деярли ўтказилмаганлиги, учинчидан, минтақаларнинг (тармоқларнинг) рақобатбардошлигини ошириш ва асосий ўсиш соҳасини аниқлаш масаласини ҳал этишнинг зарурияти билан изоҳланади.

Бозор иқтисодиётига асосланган мамлакатларда рақобат афзаликларга эга соҳаларни ривожлантиришни қўллаб-қувватлашга ва ёрдам кўрсатиш минтақавий тартибга солишнинг асосий механизмлари ҳисобланади.

Минтақада жойлашган туризм объектларини ривожлантиришнинг асосий механизми инфратузилмани қўллаб-қувватлашдан иборат. Инфратузилмаларни ривожлантириш ва корхоналарга имтиёзларни бериш чора-тадбирлари турлича эканлиги билан ажралиб туради.

Айрим ҳудудлар учун транспорт имтиёзлари катта қизиқиш уйғотади. Ушбу механизм Швеция ва Финландия каби Скандинавия мамлакатларида 7 туризмни ривожланишида муҳим рол ўйнаган. Бу механизмдан Ўзбекистон шароитида ҳам фойдаланиш мумкин.

Дунё амалиётида кенг қўлланилаётган кичик корхоналарни қўллабқувватлаш механизмлари минтақавий ривожланишни рағбатлантириш тизимининг асосий йўналишларидан бири бўлиши лозим.