Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

IV. Tog‘ jinslarining qazish va yuklash ishlari.

Qazish yuklash ishlari kon massasini zaboydan qazib olish va ularni trasnsport vositalariga yuklash yoki ag‘darishga tashish ishlarini о‘z ichiga oladi.Karyerlarda qazish-yuklash uskunalari sifatida davriy va uzluksiz harakatlanuvchi mashinalardan foydalaniladi.

Qazish tog‘ jinslari burg‘ilash - portlatish ishlari yordamida qazib olishga tayyorlanganda qazish – yuklash ishlarini bajarish uchun bir

chо‘michli ekskavatorlardan foydalaniladi.

Qazib olish uchastkalarida kov va qazib - yuklash о‘zaro joylashishi bо‘yicha yuqoriga, pastga va aralash xolda qazish – yuklash ishlari farqlanadi. Kon massasini kovlab olish, uni ag‘darish joyiga olib borish, transport vositalariga tо‘kish va navbatdagi davrni bajarish uchun qazish joyiga burilish 1 chо‘kichli ekskavatorlar yordamida ketma – ket amalga oshiriladi. Ushbu operatsiyalar birgalikda ekskavatorning ish davrini tashkil qiladi. Kо‘p chо‘kichli ekskavator bilan bu operatsiyalar bir vaqtning о‘zida bajariladi. Shuning uchun bir chо‘michli ekskavatorlar davriy xarakatlanuvchi, kо‘p chо‘michli ekskavatorlar esa uzluksiz xarakatlanuvchi mashinalar xisoblanadi. Bir chо‘michli va kо‘p chо‘michli ekskavatorlar quyidagi qismlardan tuzilgan bо‘ladi: Ichki qism, mexanik qism, xarakatlanuvchi qism, kuch uzatuvchi uskunalar, rama,

kuzov va boshqarish mexanizmlari. CHо‘mich (kovsh)ning strela bilan bog‘lanish konstruksiyasi bо‘yicha qattiq bog‘langan bir chо‘michli

ekskavatorlar ( tо‘g‘ri mexanik belkurakli ekskavator, teskari mexanik belkurakli ekskavator) va yumshoq bog‘langan ( draglayn, greyfer) bir chо‘michli ekskavatorlar farqlanadi. Yurish uskunalari turi bо‘yicha bir chо‘michli ekskavatorlarning gusenitsali, havog‘ildirakli, о‘rmalovchi suzuvchi turlari farqlanadi.

Bir chо‘michli va kо‘p chо‘michli ekskavatorlar energiya istemoli bо‘yicha elektrik, dizel elektrik va dizel gidravlik turlariga bо‘linadi.Karyerlarda asosan belkurakli ekskavatorlar qо‘llaniladi.

Mexanik belkurakli ekskavatorlar ishchi kо‘rsatkichlariga quyidagilar kiradi. Qamrash radiusi va balandligi, yuklash razva balandligi, strelaning qiyalik burchagi va ekskavatorning о‘lchamlari kiradi. Ekskavatorning ishchi kо‘rsatkichlari uning xarakatlanish doirasini chegaralaydi va kov о‘lchamlarini aniqlaydi.